ชั้นประโยค ป.ธ.๓

	๗. โลฬุทายิตฺเถรวตฺถุ. ๑ (๑๒๔)

	"อปฺปสฺสุตายํ ปุริโสติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน
วิหรนฺโต โลฬุทายิตฺเถรํ อารพฺภ กเถสิ.

	โส กิร มงฺคลํ กโรนฺตานํ เคหํ คนฺตฺวา "ติโรกุฑฺเฑสุ
ติฏฺนฺตี ติ อาทินา นเยน อวมงฺคลํ กเถสิ, อวมงฺคลํ กโรนฺตานํ เคหํ คนฺตฺวา, ติโรกุฑฺฑาทีสุ กเถตพฺเพสุ, "ทานญฺจ ธมฺมจริยา จ าติ อาทินา นเยน มงฺคลคาถา วา "ยงฺกิญฺจิ วิตฺตํ อิธ วา หุรํ วา ติ รตนสุตฺตํ วา กเถสิ. เอวํ เตสุ เตสุ าเนสุ "อญฺํ กเถสฺสามี ติ อญฺํ กเถนฺโตปิ "อญฺํ กเถมี ติ น ชานาติ. ภิกฺขู ตสฺส กถํ สุตฺวา สตฺถุ อาโรเจสุ "กึ ๒ ภนฺเต โลฬุทายิ มงฺคลามงฺคลฏฺาเนสุ อญฺสฺมึ กเถตพฺเพ อญฺเมว กเถตีติ. สตฺถา "น ภิกฺขเว อิทาเน เวส เอวํ กเถติ, ปุพฺเพปิ อญฺสฺมึ กเถตพฺเพ อญฺเมว กเถสี ติ วตฺวา เตหิ ยาจิโต ๓ อตีตํ อาหริ:

	อตีเต พาราณสิยํ อคฺคิทตฺตสฺส นาม พฺราหฺมณสฺส ปุตฺโต
โสมทตฺตกุมาโร นาม ราชานํ อุปฏฺหิ. โส ตสฺส ปิโย อโหสิ มนาโป. พฺราหฺมโณ ปน กสิกมฺมํ นิสฺสาย ชีวติ. ตสฺส เทฺว โคณา อเหสุ, เตสุ เอโก มโต. พฺราหฺมโณ ปุตฺตํ อาห "ตาต โสมทตฺต ราชานํ เม ยาจิตฺวา เอกํ โคณํ อาหร าติ. โสมทตฺโต "สจ าหํ ราชานํ ยาจิสฺสามิ, ลหุภาโว เม ปญฺายิสฺสตี ติ จินฺเตตฺวา "ตุมฺเหเยว ตาต ราชานํ ยาจถ าติ วตฺวา, "เตนหิ ตาต มํ คเหตฺวา ยาหี ติ วุตฺเต ๔, จินฺเตสิ "อยํ พฺราหฺมโณ ทนฺธปญฺโ `อภิกฺกม ปฏิกฺกม าติ วจนมตฺตํปิ น ชานาติ, อญฺสฺมึ วตฺตพฺเพ อญฺเมว วทติ; สิกฺขาเปตฺวา ตํ เนสฺสามี ติ. โส ตํ อาทาย วีรณตฺถมฺภกํ นาม สุสานํ คนฺตฺวา ติณกลาเป พนฺธิตฺวา "อยํ ราชา, อยํ อุปราชา, อยํ เสนาปตี ติ ๕ กตฺวา ปฏิปาฏิยา ปิตุ ทสฺเสตฺวา "ตุมฺเหหิ ราชกุลํ คนฺตฺวา เอวํ อภิกฺกมิตพฺพํ, เอวํ ปฏิกฺกมิตพฺพํ; เอวํ นาม ราชา วตฺตพฺโพ, เอวํ อุปราชา; ราชานํ อุปสงฺกมิตฺวา `ชยตุ มหาราช าติ ๖ เอวํ วตฺวา อิมํ คาถํ วตฺวา โคณํ ยาเจยฺยาถ าติ คาถํ อุคฺคณฺหาเปสิ

	"เทฺว เม โคณา มหาราช, เยหิ เขตฺตํ กสาม เส, เตสุ เอโก มโต เทว, ทุติยํ เทหิ ขตฺติย าติ.

โส สํวจฺฉรมตฺเตน ตํ คาถํ ปคุณํ กตฺวา ปคุณภาวํ ปุตฺตสฺส อาโรเจตฺวา, "เตนหิ ตาต กญฺจิเทว ปณฺณาการํ อาทาย อาคจฺฉถ, อหํ ปุริมตรํ คนฺตฺวา รญฺโ สนฺติเก สฺสามี ติ วุตฺเต, "สาธุ ตาต าติ ปณฺณาการํ คเหตฺวา โสมทตฺตสฺส รญฺโ สนฺติเก ิตกาเล อุสฺสาหปฺปตฺโต ราชกุลํ คนฺตฺวา, รญฺา ตุฏฺจิตฺเตน กตปฏิสมฺโมทโน "ตาต จิรสฺสํ วต อาคตตฺถ, อิทมาสนํ, นิสีทิตฺวา วทถ, เยน ตฺโถ ติ วุตฺเต, อิมํ คาถม าห

	"เทฺว เม โคณา มหาราช, เยหิ เขตฺตํ กสาม เส, เตสุ เอโก มโต เทว, ทุติยํ คณฺห ขตฺติย าติ.

รญฺา "กึ วเทสิ ตาต, ปุน วเทหี ติ วุตฺเตปิ, ตเมว คาถม าห. ราชา เตน วิรชฺฌิตฺวา กถิตภาวํ ตฺวา สิตํ กตฺวา "โสมทตฺต ตุมฺหากํ เคเห พหู มญฺเ โคณา ติ วตฺวา, "ตุมฺเหหิ ทินฺนา พหู ภวิสฺสนฺติ เทว าติ วุตฺเต, โพธิสตฺตสฺส ตุสิตฺวา พฺราหฺมณสฺส โสฬส โคเณ อลงฺการภณฺฑกํ นิวาสนคามญฺจสฺส พฺรหฺมเทยฺยํ ทตฺวา มหนฺเตน ยเสน พฺราหฺมณํ อุยฺโยเชสิ.

	สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา "ตทา ราชา อานนฺโท
อโหสิ, พฺราหฺมโณ โลฬุทายิ, โสมทตฺโต อหเมว าติ ชาตกํ สโมธาเนตฺวา "น ภิกฺขเว อิทาเนว, ปุพฺเพ เปส อตฺตโน อปฺปสฺสุตตาย, อญฺสฺมึ วตฺตพฺเพ, อญฺเมว วทติ,๗ อปฺปสฺสุตปุริโส หิ พลิพทฺทสทิโส นาม โหตี ติ วตฺวา อิมํ คาถม าห

	"อปฺปสฺสุต ายํ ปุริโส พลิพทฺโทว ชีรติ, มํสานิ ตสฺส วฑฺฒนฺติ, ปญฺา ตสฺส น วฑฺฒตี ติ.

	ตตฺถ อปฺปสฺสุตายนฺติ: เอกสฺส วา ทฺวินฺนํ วา ปณฺณาสกานํ
อถวา ปน สุตฺตวคฺคานํ ๘ สพฺพนฺติเมน ปริจฺเฉเทน เอกสฺส วา ทฺวินฺนํ วา สุตฺตานํปิ อภาเวน อปฺปสฺสุโต อยํ. อปฺปํ ๙ กมฺมฏฺานํ ปน อุคฺคเหตฺวา อนุยุญฺชนฺโต พหุสฺสุโตว. พลิพทฺโทว ชีรตีติ: ยถา หิ พลิพทฺโท ชีรมาโน วฑฺฒมาโน เนว มาตาปิตูนํ, น เสสาตกานํ อตฺถาย วฑฺฒติ, อถโข นิรตฺถกเมว ชีรติ; เอวเมว อยมฺปิ น อุปชฺฌายวตฺตํ กโรติ, น อาจริยวตฺตํ, น อาคนฺตุกวตฺตาทีนิ, น ภาวนามตฺตมฺปิ อนุยุญฺชติ, นิรตฺถกเมว ชีรติ. มํสานิ ตสฺส วฑฺฒนฺตีติ: ยถา พลิพทฺทสฺส "ยุคนงฺคลาทีนิ วหิตุ อสมตฺโถ เอโส ติ อรญฺเ วิสฺสฏฺสฺส ตตฺเถว วิจรนฺตสฺส ขาทนฺตสฺส ปิวนฺตสฺส มํสานิ วฑฺฒนฺติ; เอวเมว อิมสฺสาปิ อุปชฺฌายาทีหิ วิสฺสฏฺสฺส สงฺฆํ นิสฺสาย จตฺตาโร ปจฺจเย ลภิตฺวา อุทรวิเรจนาทีนิ กตฺวา กายํ โปเสนฺตสฺส มํสานิ วฑฺฒนฺติ, ถูลสรีโร หุตฺวา วิจรติ. ปญฺา ตสฺสาติ: โลกิยโลกุตฺตรา ปนสฺส ปญฺา เอกงฺคุลิมตฺตาปิ น วฑฺฒติ. อรญฺเ ปน คจฺฉลตาทีนิ วิย ๑๐ ฉทฺวารานิ นิสฺสาย ตณฺหา เจว นววิธมาโน จ วฑฺฒตี ติ อตฺโถ.

	เทสนาวสาเน มหาชโน โสตาปตฺติผลาทีนิ ปาปุณี ติ.
โลฬุทายิตฺเถรวตฺถุ.
************
๑. สี. ยุ. ลาฬุทายิตฺเถรวตฺถุ. ๒. กินฺติ อติเรกปเทน ภวิตพฺพํ. ๓. สี. ยุ. "เตหิ ยาจิโตติ นตฺถิ. ๔. สี. วุตฺโต. ๕. สี. เสนาปตีติ นามานิ กตฺวา. ๖. สี. ยุ. `ชยตุ ภวํ มหาราชาติ วตฺวา เอวํ วตฺวา... ๗. วเทสีติ. ยุตฺตตรํ. ๘. สี. ยุ. วคฺคานํ. ๙. อปฺปนฺติ อติเรกปเทน ภวิตพฺพํ. ๑๐. สี. ยุ. วิยสฺส.