ชั้นประโยค ป.ธ.๓

	๙. จิญฺจมาณวิกาวตฺถุ. (๑๔๕)

	"เอกธมฺมมตีตสฺสาติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน
วิหรนฺโต จิญฺจมาณวิกํ อารพฺภ กเถสิ.

	ปมโพธิยํ หิ ทสพลสฺส ปุถุภูเตสุ สาวเกสุ อปริมาเณสุ
เทวมนุสฺเสสุ อริยภูมึ โอกฺกนฺเตสุ สตฺถุ ปตฺถเตสุ คุณสมุทเยสุ มหาลาภสกฺกาโร อุทปาทิ. ติตฺถิยา สุริยุคฺคมเน ขชฺโชปนกสทิสา อเหสุ หตลาภสกฺการา. เต อนฺตรวีถิยํ ตฺวา "กึ สมโณ โคตโมว พุทฺโธ, มยํปิ พุทฺธา; กินฺ ตสฺเสว ทินฺนํ มหปฺผลํ, อมฺหากํปิ ทินฺนํ มหปฺผลเมว; อมฺหากํปิ เทถ กโรถ าติ เอวํ มนุสฺเส วิญฺาเปนฺตาปิ ลาภสกฺการํ อลภิตฺวา รโห สนฺนิปติตฺวา "เกน นุ โข อุปาเยน สมณสฺส โคตมสฺส มนุสฺสานํ อนฺตเร อวณฺณํ อุปฺปาเทตฺวา ลาภสกฺการํ นาเสยฺยาม าติ จินฺตยึสุ. ตทา สาวตฺถิยํ จิญฺจมาณวิกา นาเม กา ปริพฺพาชิกา อุตฺตมรูปธรา โสภคฺคปฺปตฺตา เทวจฺฉรา วิย, อสฺสา สรีรโต รํสิโย นิจฺฉรนฺติ. อเถ โก ขรมนฺตี เอวม าห "จิญฺจมาณวิกํ ปฏิจฺจ สมณสฺส โคตมสฺส อวณฺณํ อุปฺปาเทตฺวา ลาภสกฺการํ นาเสยฺยาม าติ. เต "อตฺเถโส อุปาโยติ สมฺปฏิจฺฉึสุ. อถ สา ติตฺถิยารามํ คนฺตฺวา วนฺทิตฺวา อฏฺาสิ. ติตฺถิยา ตาย สทฺธึ น กเถสุ. สา "โก นุ โข เม โทโส ติ ยาวตติยํปิ "วนฺทามิ อยฺยา ติ วตฺวา "อยฺยา โก นุ โข เม โทโส, กึ มยา สทฺธึ น กเถถ าติ อาห. "ภคินิ สมณํ โคตมํ อมฺเห วิเหเนฺตํ หตลาภสกฺกาเร กตฺวา วิจรนฺตํ น ชานาสี ติ. "น ชานามิ อยฺยา, กึ ปเน ตฺถ มยา กตฺตพฺพนฺ ติ. "สเจ ตฺวํ ภคินิ อมฺหากํ สุขมิจฺฉสิ, อตฺตานํ ปฏิจฺจ สมณสฺส โคตมสฺส อวณฺณํ อุปฺปาเทตฺวา ลาภสกฺการํ นาเสหี ติ. สา "สาธุ อยฺยา, มยฺหเมเว โส ภาโร, มา จินฺตยิตฺถ าติ วตฺวา ปกฺกมิตฺวา อิตฺถีมายาย กุสลตาย ตโต ปฏฺาย สาวตฺถีวาสีนํ ธมฺมกถํ สุตฺวา เชตวนา นิกฺขมนสมเย อินฺทโคปกวณฺณํ ปฏํ ปารุปิตฺวา คนฺธมาลาทิหตฺถา เชตวนาภิมุขี ๑ คจฺฉนฺตี, "อิมาย เวลาย กุหึ คจฺฉสี ติ วุตฺเต, "กึ ตุมฺหากํ มม คมนฏฺาเนน าติ วตฺวา เชตวนสมีเป ติตฺถิยาราเม วสิตฺวา ปาโตว "ภควนฺตํ วนฺทิสฺสามาติ นครา นิกฺขมนฺเต อุปาสกชเน เชตวเน วุตฺถา วิย หุตฺวา นครํ ปวิสนฺตี, "กุหึ วุตฺถา สี ติ วุตฺเต, "กึ ตุมฺหากํ มม วุตฺถฏฺาเนน าติ วตฺวา เอกมาสทฺวิมาสจฺจเยน ปุจฺฉิยมานา "เชตวเน สมเณน โคตเมน สทฺธึ เอกคนฺธกุฏิยา วุตฺถ มฺหี ติ ปุถุชฺชนานํ "สจฺจํ นุ โข เอตํ โนติ กงฺขํ อุปฺปาเทตฺวา เตมาส- จาตุมฺมาสจฺจเยน ปิโลติกาหิ อุทรํ เวเตฺวา คพฺภินีวณฺณํ ทสฺเสตฺวา "สมณํ โคตมํ ปฏิจฺจ คพฺโภ อุปฺปนฺโน ติ อนฺธพาเล คาหาเปตฺวา อฏฺนวมาสจฺจเยน อุทเร ทารุมณฺฑลิกํ พนฺธิตฺวา อุปริ ปฏํ ปารุปิตฺวา หตฺถปาทปิฏฺิโย โคหนุเกน โกฏฺฏาเปตฺวา อุสฺสเท ทสฺเสตฺวา กิลนฺตินฺทฺริยา หุตฺวา สายณฺหสมเย ตถาคเต อลงฺกตธมฺมาสเน นิสีทิตฺวา ธมฺมํ เทเสนฺเต ธมฺมสภํ คนฺตฺวา ตถาคตสฺส ปุรโต ตฺวา "มหาสมณ มหาชนสฺส ตาว ธมฺมํ เทเสสิ, มธุโร เต สทฺโท, สมฺผุสิตํ เต ทนฺตาวรณํ, อหํ ปน ตํ ปฏิจฺจ คพฺภํ ลภิตฺวา ปริปุณฺณคพฺภา ชาตา, เนว เม ปสูติฆรํ ชานาสิ, น สปฺปิเตลาทีนิ, สยํ อกโรนฺโต อุปฏฺากานํปิ อญฺตรํ โกสลราชานํ วา อนาถปิณฺฑิกํ วา วิสาขํ วา มหาอุปาสกํ "อิมิสฺสา จิญฺจมาณวิกาย กตฺตพฺพยุตฺตกํ กโรหีติ น วเทสิ; อภิรมิตุเมว ชานาสิ, คพฺภปริหารํ น ชานาสี ติ คูถปิณฺฑํ คเหตฺวา จนฺทมณฺฑลํ ทูเสตุ วายมนฺตี วิย ปริสมชฺเฌ ตถาคตํ อกฺโกสิ. ตถาคโต ธมฺมกถํ เปตฺวา สีโห วิย อภินทนฺโต "ภคินิ ตยา กถิตสฺส ตถภาวํ วา วิตถภาวํ วา อหเมว ตฺวญฺ จ ชานาม าติ อาห. "อาม มหาสมณ ตยา จ มยา จ าตภาเวเน ตํ ชาตนฺติ. ตสฺมึ ขเณ สกฺกสฺส อาสนํ อุณฺหาการํ ทสฺเสสิ. โส อาวชฺชมาโน "จิญฺจมาณวิกา ตถาคตํ อภูเตน อกฺโกสตี ติ ตฺวา "อิทํ วตฺถุ โสเธสฺสามี ติ จตูหิ เทวปุตฺเตหิ สทฺธึ อาคมิ. เทวปุตฺตา มูสิกโปตกา หุตฺวา ทารุมณฺฑลิกสฺส พนฺธนรชฺชุเก เอกปฺปหาเรเนว ฉินฺทึสุ. ปารุตปฏํ วาโต อุกฺขิปิ. ทารุมณฺฑลํ ปตมานํ ตสฺสา ปาทปิฏฺิยํ ปติ. อุโภ อคฺคปาทา ภิชฺชึสุ. มนุสฺสาปิ "กาลกณฺณิ สมฺมาสมฺพุทฺธํ อกฺโกสี ติ สีเส เขฬํ ปาเตตฺวา เลฑฺฑุทณฺฑหตฺถา เชตวนา นีหรึสุ. อถสฺสา ตถาคตสฺส จกฺขุปถํ อติกฺกนฺตกาเล มหาปวี ภิชฺชิตฺวา วิวรมทาสิ. อวีจิโต อคฺคิชาลา อุฏฺหิ. สา กุลทตฺติยํ กมฺพลํ ปารุปมานา วิย คนฺตฺวา อวีจิมฺหิ นิพฺพตฺติ. อญฺติตฺถิยานํ ลาภสกฺกาโร ปริหายิ. ทสพลสฺส ภิยฺโยโส มตฺตาย วฑฺฒิ.
	ปุนทิวเส ธมฺมสภายํ กถํ สมุฏฺาเปสุ "อาวุโส จิญฺจมาณวิกา
เอวํ อุฬารคุณํ อคฺคทกฺขิเณยฺยํ สมฺมาสมฺพุทฺธํ อภูเตน อกฺโกสิตฺวา มหาวินาสํ ปตฺตา ติ. สตฺถา อาคนฺตฺวา "กาย นุ ตฺถ ภิกฺขเว เอตรหิ กถาย สนฺนิสินฺนา ติ ปุจฺฉิตฺวา, "อิมาย นาม าติ วุตฺเต, "น ภิกฺขเว อิทาเนว, ปุพฺเพเปสา มํ อภูเตน อกฺโกสิตฺวา วินาสํ ปตฺตาเยว าติ วตฺวา
	"น าทิฏฺา ๒ ปรโต โทสํ อณุถูลานิ สพฺพโส อิสฺสโร ปณเย ทณฺฑํ สามํ อปฺปฏิเวกฺขิยา ติ
อิมํ ทฺวาทสนิปาเต มหาปทุมชาตกํ ๓ วิตฺถาเรตฺวา กเถสิ "ตทา กิเร สา มหาปทุมกุมารสฺส โพธิสตฺตสฺส มาตุ สปตฺตี รญฺโ อคฺคมเหสี หุตฺวา มหาสตฺตํ อสทฺธมฺเมน นิมนฺเตตฺวา ตสฺส มนํ อลภิตฺวา อตฺตนาว อตฺตนิ วิปฺปการํ กตฺวา คิลานาลยํ ทสฺเสตฺวา "ตว ปุตฺโต มํ อนิจฺฉนฺตึ อิมํ วิปฺปการํ ปาเปสี ติ รญฺโ อาโรเจสิ. ราชา กุทฺโธ มหาสตฺตํ โจรปฺปปาเต ขิปิ. อถ นํ ปพฺพตกุจฺฉิยํ อธิวตฺถา เทวตา ปฏิคฺคเหตฺวา นาคราชสฺส ผณคพฺเภ เปสิ. นาคราชา ตํ นาคภวนํ เนตฺวา อุปฑฺฒรชฺเชน สมฺมาเนสิ. โส ตตฺถ สํวจฺฉรํ วสิตฺวา ปพฺพชิตุกาโม หิมวนฺตปฺปเทสํ อาคนฺตฺวา ปพฺพชิตฺวา ฌานาภิญฺาโย นิพฺพตฺเตสิ. อถ นํ เอโก วนจรโก ทิสฺวา รญฺโ อาโรเจสิ. ราชา ตสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา กตปฺปฏิสนฺถาโร สพฺพํ ตํ ปวตฺตึ ตฺวา มหาสตฺตํ รชฺเชน นิมนฺเตตฺวา เตน "มยฺหํ รชฺเชน กิจฺจํ นตฺถิ, ตฺวํ ปน ทส ราชธมฺเม อโกเปตฺวา อคติคมนํ ปหาย ธมฺเมน รชฺชํ กาเรหี ติ โอวทิโต อุฏฺาย าสนา โรทิตฺวา นครํ คจฺฉนฺโต อนฺตรามคฺเค อมจฺเจ ปุจฺฉิ "อหํ กํ นิสฺสาย เอวํ อาจารสมฺปนฺเนน ปุตฺเตน วิโยคํ ปตฺโต ติ. "อคฺคมเหสึ เทว าติ. ราชา ตํ อุทฺธปาทํ คเหตฺวา โจรปฺปปาเต ขิปาเปตฺวา นครํ ปวิสิตฺวา ธมฺเมน รชฺชํ กาเรสิ. ตทา มหาปทุมกุมาโร มหาสตฺโต อโหสิ, มาตุ สปตฺตี จิญฺจมาณวิกา ติ.
	สตฺถา อิมม ตฺถํ ปกาเสตฺวา "ภิกฺขเว เอกธมฺมํ หิ สจฺจวจนํ
ปหาย มุสาวาเท ปติฏฺิตานํ วิสฺสฏฺปรโลกานํ อกตฺตพฺพํ ปาปกมฺมํ นาม นตฺถี ติ วตฺวา อิมํ คาถม าห
	"เอกธมฺมม ตีตสฺส มุสาวาทิสฺส ชนฺตุโน วิติณฺณปรโลกสฺส นตฺถิ ปาปํ อการิยนฺ ติ.
	ตตฺถ "เอกธมฺมนฺติ: สจฺจํ. มุสาวาทิสฺสาติ: ยสฺส ทสสุ
วจเนสุ เอกํปิ สจฺจํ นตฺถิ, เอวรูปสฺส มุสาวาทิโน. วิติณฺณ- ปรโลกสฺสาติ: วิสฺสฏฺปรโลกสฺส. เอวรูโป หิ "มนุสฺสสมฺปตฺตึ เทวสมฺปตฺตึ อวสาเน นิพฺพานสมฺปตฺตินฺ ติ อิมา ติสฺโส สมฺปตฺติโย น ปสฺสติ. นตฺถิ ปาปนฺติ: ตสฺส เอวรูปสฺส อิทํ นาม ปาปํ อกตฺตพฺพนฺ ติ นตฺถิ.

	เทสนาวสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปาปุณึสู ติ.
จิญฺจมาณวิกาวตฺถุ.
************
๑. เชตวนาภิมุขินีติ ยุตฺตตรํ. ๒. นาทิสฺวาติ ภวิตพฺพํ. น อทิสฺวาติ ปทจฺเฉโท. นกาโร ปณเยติ ปเทน สมฺพนฺธิตพฺโพ. ๓. ขุ. ชา. ๒๗/๓๓๘. ตทฏฺกถา. ๖/๑๓๐.