ชั้นประโยค ป.ธ.๓

	๙. ปญฺจอุปาสกวตฺถุ. (๑๘๙)

	"นตฺถิ ราคสโม อคฺคีติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน
วิหรนฺโต ปญฺจ อุปาสเก อารพฺภ กเถสิ.

	เต กิร ธมฺมํ โสตุกามา วิหารํ คนฺตฺวา สตฺถารํ วนฺทิตฺวา
เอกมนฺตํ นิสีทึสุ. พุทฺธานญฺ จ "อยํ ขตฺติโย อยํ พฺราหฺมโณ อยํ อฑฺโฒ อยํ ทุคฺคโต, อิมสฺส อุฬารํ กตฺวา ธมฺมํ เทสิสฺสามิ, อิมสฺส โน ติ จิตฺตํ น อุปฺปชฺชติ. ยงฺกญฺจิ อารพฺภ ธมฺมํ เทเสนฺโต ธมฺมคารวํ ปุรกฺขตฺวา อากาสคงฺคํ โอตาเรนฺโต วิย เทเสติ. เอวํ เทเสนฺตสฺส ปน ตถาคตสฺส สนฺติเก นิสินฺนานํ เตสํ เอโก นิสินฺนโกว นิทฺทายิ, เอโก องฺคุลิยา ภูมึ วิลิขนฺโต ๑ นิสีทิ, เอโก รุกฺขํ จาเลนฺโต นิสีทิ, เอโก อากาสํ อุลฺโลเกนฺโต นิสีทิ, เอโก ปน สกฺกจฺจํ ธมฺมํ อสฺโสสิ. อานนฺทตฺเถโร สตฺถารํ วีชมาโน เตสํ อาการํ โอโลเกนฺโต สตฺถารํ อาห "ภนฺเต ตุมฺเห อิเมสํ มหาเมฆคชฺชิตํ คชฺชนฺตา ธมฺมํ เทเสถ, เอเต ปน ตุมฺเหสุ ธมฺมํ กเถนฺเตสุ, อิทญฺจิทญฺจ กโรนฺตา นิสินฺนา ติ. "อานนฺท ตฺวํ เอเต น ชานาสีติ. "อาม น ชานามิ ภนฺเต ติ. "เอเตสุ หิ โย เอส นิทฺทายนฺโต นิสินฺโน, เอส ปญฺจ ชาติสตานิ สปฺปโยนิยํ นิพฺพตฺติตฺวา โภเคสุ สีสํ เปตฺวา นิทฺทายิ, อิทานิปิสฺส นิทฺทาย ติตฺติ นตฺถิ, น าสฺส กณฺณํ มม สทฺโท ปวิสตี ติ. "กึ ปน ภนฺเต ปฏิปาฏิยา กเถถ อุทาหุ อนฺตรนฺตรา ติ. "อานนฺท เอตสฺส หิ กาเลน มนุสฺสตฺตํ กาเลน เทวตฺตํ กาเลน นาคตฺตนฺ ติ เอวํ อนฺตรนฺตรา อุปปชฺชนฺตสฺส ๒ อุปปตฺติโย สพฺพญฺญุตาเณนาปิ น สกฺกา ปริจฺฉินฺทิตุ, ปฏิปาฏิยา ปเนส ปญฺจ ชาติสตานิ นาคโยนิยํ นิพฺพตฺติตฺวา นิทฺทายนฺโตปิ นิทฺทาย อติตฺโตเยว, องฺคุลิยา ภูมึ วิลิขนฺโต นิสินฺนปุริโสปิ ปฏิปาฏิยา ปญฺจ ชาติสตานิ คณฺฑุปาทโยนิยํ นิพฺพตฺติตฺวา ภูมึ ขนิ, อิทานิปิ ปุพฺพาจิณฺณวเสน ภูมึ วิลิขนฺโตว มม สทฺทํ น สุณาติ, เอส รุกฺขํ จาเลนฺโต นิสินฺนปุริโสปิ ปฏิปาฏิยา ปญฺจ ชาติสตานิ มกฺกฏโยนิยํ นิพฺพตฺติ, อิทานิปิ ปุพฺพาจิณฺณวเสน รุกฺขํ จาเลติเยว. น าสฺส กณฺณํ มม สทฺโท ปวิสติ, เอส อากาสํ อุลฺโลเกนฺโต นิสินฺนพฺราหฺมโณปิ ปฏิปาฏิยา ปญฺจ ชาติสตานิ นกฺขตฺตปาโก หุตฺวา นิพฺพตฺติ, อิทานิปิ ปุพฺพาจิณฺณวเสน อชฺชาปิ อากาสเมว อุลฺโลเกติ, น าสฺส กณฺณํ มม สทฺโท ปวิสติ, เอส สกฺกจฺจํ ธมฺมํ สุณนฺโต นิสินฺนพฺราหฺมโณ ปน ปฏิปาฏิยา ปญฺจ ชาติสตานิ ติณฺณํ เวทานํ ปารคู มนฺตชฺฌายกพฺราหฺมโณ หุตฺวา นิพฺพตฺติ, อิทานิปิ มนฺตํ สํสนฺทนฺโต วิย สกฺกจฺจํ สุณาตี ติ. "ภนฺเต ตุมฺหากํ ธมฺมเทสนา ฉวิอาทีนิ เฉตฺวา อฏฺิมิญฺชํ อาหจฺจ ติฏฺติ; กสฺมา อิเม, ตุมฺเหสุปิ ธมฺมํ เทเสนฺเตสุ, สกฺกจฺจํ น สุณนฺตี ติ. "อานนฺท มม ธมฺโม สุสฺสวนิโย ติ สญฺํ กโรสิ มญฺเติ. "กึ ปน ภนฺเต ทุสฺสวนิโย ติ. "อาม อานนฺท าติ. "กสฺมา ภนฺเต ติ. "อานนฺท พุทฺโธ ติ วา ธมฺโม ติ วา สงฺโฆ ติ วา ปทํ อิเมหิ สตฺเตหิ อเนเกสุปิ กปฺปสตสหสฺเสสุ อสฺสุตปุพฺพํ; ตสฺมา อิมํ ๓ ธมฺมํ โสตุ น สกฺโกนฺติ; อนมตคฺเค ปน สํสาเร อิเม สตฺตา อเนกวิหิตํ ติรจฺฉานกถํเยว สุณนฺตา อาคตา; ตสฺมา สุราปานเกฬิมณฺฑลาทีสุ คายนฺตา นจฺจนฺตา จรนฺติ, ธมฺมํ โสตุ น สกฺโกนฺตี ติ. "กึ นิสฺสาย ปเน เต น สกฺโกนฺติ ภนฺเตติ. อถ สฺส สตฺถา "อานนฺท ราคํ นิสฺสาย โทสํ นิสฺสาย โมหํ นิสฺสาย ตณฺหํ นิสฺสาย น สกฺโกนฺติ; ราคคฺคิสทิโส อคฺคิ นาม นตฺถิ, โย ฉาริกํปิ ๔ อทสฺเสตฺวา สตฺเต ทหติ; กิญฺจาปิ หิ สตฺตสุริยปาตุภาวํ นิสฺสาย อุปฺปนฺโน กปฺปวินาสโก อคฺคิปิ กิญฺจิ อนวเสเสตฺวา โลกํ ทหติ, โส ปน กทาจิเยว ทหติ; ราคคฺคิโน อทหนกาโล นาม นตฺถิ; ตสฺมา ราคสโม วา อคฺคิ โทสสโม วา คโห โมหสมํ วา ชาลํ ตณฺหาสมา วา นที นาม นตฺถี ติ วตฺวา อิมํ คาถม าห
	"นตฺถิ ราคสโม อคฺคิ, นตฺถิ โทสสโม คโห, นตฺถิ โมหสมํ ชาลํ, นตฺถิ ตณฺหาสมา นที ติ.
	ตตฺถ "ราคสโมติ: ธูมาทีสุ กิญฺจิ อทสฺเสตฺวา อนฺโตเยว
อุฏฺาย ฌายนวเสน ราเคน สโม อคฺคิ นาม นตฺถิ. โทสสโมติ: ยกฺขคฺคหอชครคฺคหกุมฺภีลคฺคหาทโย เอกสฺมึเยว อตฺตภาเว คณฺหิตุ สกฺโกนฺติ, โทสคฺคโห ปน เอกนฺตเมว คณฺหาตี ติ โทเสน สโม คโห นาม นตฺถิ. โมหสมํ ชาลนฺติ: โอนทฺธนปริโยนทฺธนตฺเถน ปน โมเหน สมํ ชาลํ นาม นตฺถิ. ตณฺหาสมาติ: คงฺคาทีนํ นทีนํ ปุณฺณกาโลปิ อูนกาโลปิ สุกฺขกาโลปิ ปญฺายติ, ตณฺหาย ปน ปุณฺณกาโล วา สุกฺขกาโล วา นตฺถิ, นิจฺจํ อูนาว ปญฺายตี ติ ทุปฺปูรณตฺเถน ตณฺหาย สมา นที นาม นตฺถี ติ อตฺโถ.

	เทสนาวสาเน โส สกฺกจฺจํ ธมฺมํ สุณนฺโต อุปาสโก
โสตาปตฺติผเล ปติฏฺหิ. สมฺปตฺตานํปิ สาตฺถิกา ธมฺมเทสนา อโหสี ติ.
ปญฺจอุปาสกวตฺถุ.
************
๑. สี. ยุ. ขณนฺโต. ๒. ม. สี. ยุ. อุปฺปชฺชนฺตสฺส. ๓. "อิเมติ ปเทน ภวิตพฺพํ. ๔. สี. ยุ.โส ฉาริกํปิ อเสเสตฺวา.