ชั้นประโยค ป.ธ.๓

	๓. ปธานกมฺมิกติสฺสตฺเถรวตฺถุ. (๒๐๕)

	"อุฏฺานกาลมฺหีติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต
ปธานกมฺมิกติสฺสตฺเถรํ อารพฺภ กเถสิ.

	สาวตฺถิวาสิโน กิร ปญฺจสตา กุลปุตฺตา สตฺถุ สนฺติเก
ปพฺพชิตฺวา กมฺมฏฺานํ คเหตฺวา อรญฺํ อคมํสุ. เตสุ เอโก ตตฺเถว โอหียิ. อวเสสา อรญฺเ สมณธมฺมํ กโรนฺตา อรหตฺตํ ปตฺวา "ปฏิลทฺธคุณํ สตฺถุ อาโรเจสฺสาม าติ ปุน สาวตฺถึ อคมํสุ. เต สาวตฺถิโต โยชนมตฺเต เอกสฺมึ คามเก ปิณฺฑาย จรนฺเต ทิสฺวา เอโก อุปาสโก ยาคุภตฺตาทีหิ ปฏิมาเนตฺวา อนุโมทนํ สุตฺวา ปุนทิวสตฺถาย นิมนฺเตสิ. เต ตทเหว สาวตฺถึ คนฺตฺวา ปตฺตจีวรํ ปฏิสาเมตฺวา สายณฺหสมเย สตฺถารํ อุปสงฺกมิตฺวา วนฺทิตฺวา นิสีทึสุ. สตฺถา เตหิ สทฺธึ อติวิย ตุฏฺึ ปเวทยมาโน ปฏิสนฺถารมกาสิ. อถ เนสํ ตตฺถ โอหีโน ๑ สหายภิกฺขุ จินฺเตสิ "สตฺถุ อิเมหิ สทฺธึ ปฏิสนฺถารํ กโรนฺตสฺส มุขํ นปฺปโหติ, มยฺหํ ปน มคฺคผลาภาเวน มยา สทฺธึ น กเถติ, อชฺเชว อรหตฺตํ ปตฺวา สตฺถารํ มยา สทฺธึ กถาเปสฺสามีติ. เตปิ ภิกฺขู "มยํ อาคมนมคฺเค เอเกน อุปาสเกน สฺวาตนาย นิมนฺติตา ปาโตว ตตฺถ คมิสฺสาม าติ สตฺถารํ อปโลเกสุ. อถ เนสํ สหายภิกฺขุ สพฺพรตฺตึ จงฺกมนฺโต นิทฺทาวเสน จงฺกมนโกฏิยํ เอกสฺมึ ปาสาณผลเก ปติ. อูรุฏฺิ ภิชฺชิ. โส มหาสทฺเทน วิรวิ. ตสฺส เต สหายกา ภิกฺขู สทฺทํ สญฺชานิตฺวา อิโต จิโต จ อุปธาวึสุ. เตสํ ทีปํ ชาเลตฺวา ตสฺส กตฺตพฺพกิจฺจํ กโรนฺตานํเยว อรุโณ อุฏฺหิ. เต ตํ คามํ คนฺตุ โอกาสํ น ลภึสุ. อถ เน สตฺถา อาห "กึ ภิกฺขเว ภิกฺขาจารคามํ น คมิตฺถาติ. เต "อาม ภนฺเต ติ ตํ ปวตฺตึ อาโรเจสุ. สตฺถา "น ภิกฺขเว เอส อิทาเนว ตุมฺหากํ ลาภนฺตรายํ กโรติ, ปุพฺเพปิ อกาสิเยว าติ วตฺวา เตหิ ยาจิโต อตีตํ อาหริตฺวา
	"โย ปุพฺเพ กรณียานิ ปจฺฉา โส กาตุมิ จฺฉติ, วรุณกฏฺํ ภญฺโช ว ๒ ส ปจฺฉา อนุตปฺปตี ติ
ชาตกํ ๓ วิตฺถาเรสิ. ตทา กิร เต ภิกฺขู ปญฺจสตา มาณวกา อเหสุ, กุสีตมาณวโก อยํ ภิกฺขุ อโหสิ, อาจริโย ปน ตถาคโตว อโหสีติ. สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา "ภิกฺขเว โย หิ อุฏฺานกาเล อุฏฺานํ น กโรติ อวสนฺนสงฺกปฺโป โหติ กุสีโต, โส ฌานาทิเภทํ วิเสสํ นาธิคจฺฉตี ติ วตฺวา อิมํ คาถม าห
	"อุฏฺานกาลมฺหิ อนุฏฺหาโน ยุวา พลี อาลสิยํ อุเปโต สํสนฺนสงฺกปฺปมโน กุสีโต ปญฺาย มคฺคํ อลโส น วินฺทตี ติ.
ตตฺถ "อนุฏฺหาโนติ: อนุฏฺหนฺโต: อวายมนฺโต. ยุวา พลีติ: ปมโยพฺพเน ิโต พลสมฺปนฺโนปิ หุตฺวา. อาลสิยํ อุเปโตติ: อลสภาวํ อุเปโต โหติ ภุตฺวา ภุตฺวา สยติ. สํสนฺน- สงฺกปฺปมโนติ: ตีหิ มิจฺฉาวิตกฺเกหิ สุฏฺฐุอวสนฺนสงฺกปฺปจิตฺโต. กุสีโตติ: นิพฺพิริโย. อลโสติ: โส มหาอลโส ปญฺาย ทฏฺพฺพํ อริยมคฺคํ อปสฺสนฺโต น วินฺทติ น ลภตี ติ อตฺโถ.

	เทสนาวสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปาปุณึสู ติ.
ปธานกมฺมิกติสฺสตฺเถรวตฺถุ.
************
๑. ยุ. โอหิโต. ๒. ม. สี. ยุ. วรุณกฏฺภญฺโชว. ๓. วรุณชาตกํ. ขุ. ชา. เอก. ๒๗/๒๓. ตทฏฺกถา. ๒/๑๑๙.