ชั้นประโยค ป.ธ.๓

	๒๐. มคฺควคฺควณฺณนา
	๑. ปญฺจสตภิกฺขุวตฺถุ. (๒๐๓)

	"มคฺคานฏฺงฺคิโกติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต
ปญฺจสเต ภิกฺขู อารพฺภ กเถสิ.

	เต กิร สตฺถริ ชนปทจาริกํ จริตฺวา ปุน สาวตฺถิมาคเต
อุปฏฺานสาลายํ นิสีทิตฺวา "อสุกคามโต อสุกคามสฺส มคฺโค สโม, อสุกคามสฺส มคฺโค วิสโม, สสกฺขโร, อสกฺขโร ติ อาทินา นเยน อตฺตนา ๑ วิจริตมคฺคํ อารพฺภ มคฺคกถํ กเถสุ. สตฺถา เตสํ อรหตฺตสฺส อุปนิสฺสยํ ทิสฺวา ตํ านํ อาคนฺตฺวา ปญฺตฺตาสเน นิสินฺโน "กาย นุ ตฺถ ภิกฺขเว เอตรหิ กถาย สนฺนิสินฺนา ติ ปุจฺฉิตฺวา "อิมาย นาม าติ วุตฺเต, "ภิกฺขเว อยํ พาหิรกมคฺโค, ภิกฺขุนา นาม อริยมคฺเค กมฺมํ กาตุ วฏฺฏติ, เอวํ กโรนฺโต ภิกฺขุ สพฺพทุกฺขา ปมุจฺจตี ติ วตฺวา อิมา คาถา อภาสิ
	"มคฺคานฏฺงฺคิโก เสฏฺโ สจฺจานํ จตุโร ปทา, วิราโค เสฏฺโ ธมฺมานํ ทิปทานญฺจ จกฺขุมา; เอเสว มคฺโค นตฺถญฺโ ทสฺสนสฺส วิสุทฺธิยา, เอตญฺหิ ตุมฺเห ปฏิปชฺชถ มารเสนปฺ ปโมหนํ, ๒ เอตญฺ หิ ตุมฺเห ปฏิปนฺนา ทุกฺขสฺส นฺตํ กริสฺสถ; อกฺขาโต โว ๓ มยา มคฺโค อญฺาย สลฺลสตฺถนํ ตุมฺเหหิ กิจฺจํ อาตปฺปํ, อกฺขาตาโร ตถาคตา, ปฏิปนฺนา ปโมกฺขนฺติ ฌายิโน มารพนฺธนา ติ.
	ตตฺถ "มคฺคานฏฺงฺคิโกติ: ชงฺฆมคฺคาทโย วา โหนฺตุ
ทฺวาสฏฺิทิฏฺิคตมคฺคา วา, สพฺเพสํปิ มคฺคานํ สมฺมาทิฏฺิอาทีหิ อฏฺหิ องฺเคหิ มิจฺฉาทิฏฺิอาทีนํ อฏฺนฺนํ ปหานกโร๔ นิโรธมารมฺมณํ กตฺวา จตูสุปิ สจฺเจสุ ทุกฺขปริชานนาทิกิจฺจํ สาธยมาโน อฏฺงฺคิโก มคฺโค เสฏฺโ อุตฺตโม. สจฺจานํ จตุโร ปทาติ: "สจฺจํ ภเณ, น กุชฺเฌยฺย าติ อาคตํ วจีสจฺจํ วา โหตุ "สจฺโจ พฺราหฺมโณ, สจฺโจ ขตฺติโย ติ อาทิเภทํ สมฺมติสจฺจํ วา "อิทเมว สจฺจํ, โมฆม ญฺนฺติ ๕ ทิฏฺิสจฺจํ วา "ทุกฺขํ อริยสจฺจนฺ ติ อาทิเภทํ ปรมตฺถสจฺจํ วา, สพฺเพสํปิ อิเมสํ สจฺจานํ ปริชานิตพฺพตฺเถน ปหาตพฺพตฺเถน สจฺฉิกาตพฺพตฺเถน ภาเวตพฺพตฺเถน เอกปฺปฏิเวธนตฺเถน จ ตถปฺปฏิเวธนตฺเถน จ "ทุกฺขํ อริยสจฺจนฺ ติ อาทโย จตุโร ปทา เสฏฺา นาม. วิราโค เสฏฺโ ธมฺมานนฺติ: "ยาวตา ภิกฺขเว ธมฺมา สงฺขตา วา อสงฺขตา วา, วิราโค เตสํ [ธมฺมานํ] อคฺคม กฺขายตี ติ ๖ วจนโต สพฺพธมฺมานํ นิพฺพานสงฺขาโต วิราโค เสฏฺโ. ทิปทานญฺจ จกฺขุมาติ: สพฺเพสํปิ เทวมนุสฺสาทิเภทานํ ทฺวิปทานํ ปญฺจหิ จกฺขูหิ จกฺขุมา ตถาคโตว เสฏฺโ. จสทฺโท สมฺปิณฺฑนตฺโถ อรูปธมฺเม สมฺปิณฺเฑติ; ตสฺมา อรูปธมฺมานํปิ ตถาคโต เสฏฺโ อุตฺตโม. ทสฺสนสฺส วิสุทฺธิยาติ: มคฺคผลทสฺสนวิสุทฺธตฺถํ โย มยา "เสฏฺโติ วุตฺโต, เอเสว มคฺโค; นตฺถ ญฺโ. เอตํ หีติ: ตสฺมา ตุมฺเห เอตเมว ปฏิปชฺชถ. มารเสนปฺปโมหนนฺติ: เอตํ หิ "มารโมหนํ มารวญฺจนนฺ ติ วุจฺจติ. ทุกฺขสฺสาติ สกลสฺสาปิ วฏฺฏทุกฺขสฺส อนฺตํ ปริจฺเฉทํ กริสฺสถ าติ อตฺโถ. สลฺลสตฺถนนฺติ: ราคสลฺลาทีนํ สตฺถนํ นิมฺมถนํ อพฺพาหณํ เอตํ มคฺคํ มยา วินา อนุสฺสวาทีหิ อตฺตปจฺจกฺขโต ตฺวาว อยํ มคฺโค อกฺขาโต, อิทานิ ตุมฺเหหิ กิเลสานํ อาตาปเนน "อาตปฺปนฺ ติ สงฺขํ คตํ ตสฺส อธิคมตฺถาย สมฺมปฺปธานวิริยํ กิจฺจํ กรณียํ, เกวลํ หิ อกฺขาตาโร ตถาคตา; ตสฺมา เตหิ อกฺขาตวเสน เย ปฏิปนฺนา ทฺวีหิ ฌาเนหิ ฌายิโน, เต เตภูมิกวฏฺฏสงฺขาตา มารพนฺธนา ปโมกฺขนฺตี ติ อตฺโถ.

	เทสนาวสาเน เต ภิกฺขู อรหตฺเต ปติฏฺหึสุ. สมฺปตฺตานํปิ
สาตฺถิกา ธมฺมเทสนา อโหสี ติ.
ปญฺจสตภิกฺขุวตฺถุ.
************
๑. ม. สี. ยุ. อตฺตโน. ๒. ม. สี. ยุ. มารสฺเสตํ ปโมหนํ. ๓. สี. ยุ. เว. ๔. ม. สี. ยุ. ปหานํ กโรนฺโต. ๕. องฺ. ทสก. ๒๔/๒๑๐. ๖. ขุ. อิติ. ๒๕/๒๙๘.