ชั้นประโยค ป.ธ.๓

	๗. สมฺพหุลภิกฺขุวตฺถุ. (๒๕๘)

	"เมตฺตาวิหารีติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต
สมฺพหุเล ภิกฺขู อารพฺภ กเถสิ.

	เอกสฺมึ หิ สมเย อายสฺมนฺเต มหากจฺจาเน อวนฺติชนปเทสุ ๑
กุรรฆรํ นิสฺสาย ปวตฺเต ปพฺพเต วิหรนฺเต, โสโณ นาม กุฏิกณฺโณ อุปาสโก เถรสฺส ธมฺมกถาย ปสีทิตฺวา เถรสฺส สนฺติเก ปพฺพชิตุกาโม เถเรน "ทุกฺกรํ โข โสณ ยาวชีวํ เอกภตฺตํ เอกเสยฺยํ พฺรหฺมจริยนฺ ติ วตฺวา เทฺว วาเร ปฏิกฺขิตฺโตปิ ปพฺพชฺชาย อติวิย อุสฺสาหชาโต ตติยวาเร เถรํ ยาจิตฺวา ปพฺพชิตฺวา อปฺปภิกฺขุกตฺตา ทกฺขิณาปถสฺส ติณฺณํ วสฺสานํ อจฺจเยน ลทฺธูปสมฺปโท สตฺถารํ สมฺมุขา ทฏฺฐุกาโม หุตฺวา อุปชฺฌายํ อาปุจฺฉิตฺวา เตน ทินฺนํ สาสนํ คเหตฺวา อนุปุพฺเพน เชตวนํ คนฺตฺวา สตฺถารํ วนฺทิตฺวา กตปฺปฏิสนฺถาโร สตฺถารา เอกคนฺธกุฏิยํเยว อนุญฺาตเสนาสโน พหุเทว รตฺตึ อชฺโฌกาเส วีตินาเมตฺวา รตฺติภาเค คนฺธกุฏึ ปวิสิตฺวา อตฺตโน ปตฺตเสนาสเน ตํ รตฺติภาคํ วีตินาเมตฺวา ปจฺจูสสมเย สตฺถารา อชฺฌิฏฺโ โสฬส อฏฺกวคฺคิกานิ สพฺพาเนว สเรน อภณิ. อถ สฺส ภควา สรภญฺปริโยสาเน อพฺภานุโมทนฺโต "สาธุ สาธุ ภิกฺขู ติ สาธุการํ อทาสิ. สตฺถารา ทินฺนํ สาธุการํ สุตฺวา ภุมฺมฏฺกเทวนาคสุปณฺณา ติ เอวํ ยาว พฺรหฺมโลกา เอกสาธุการเมว อโหสิ. ตสฺมึ ขเณ เชตวนโต วีสโยชนสตมตฺถเก กุรรฆรนคเร เถรสฺส มาตุ มหาอุปาสิกาย เคเห อธิวตฺถา เทวตาปิ มหนฺเตน สทฺเทน สาธุการํ อทาสิ. อถ นํ มหาอุปาสิกา อาห "โก เอส สาธุการํ เทตี ติ. "อหํ ภคินี ติ. "โกสิ ตฺวนฺ ติ. "ตว เคเห อธิวตฺถา เทวตา ติ. "ตฺวํ อิโต ปุพฺเพ มยฺหํ สาธุการํ อทตฺวา อชฺช กสฺมา เทสี ติ. "น าหํ ตุยฺหํ สาธุการํ ทมฺมี ติ. "อถ กสฺส เต สาธุกาโร ทินฺโน ติ. "ตว ปุตฺตสฺส กุฏิกณฺณโสณตฺเถรสฺส าติ. "กึ เม ปุตฺเตน กตนฺ ติ. "ปุตฺโต เต อชฺช สตฺถารา สทฺธึ เอกคนฺธกุฏิยํ วสิตฺวา สตฺถุ ธมฺมํ เทเสสิ, สตฺถา ตว ปุตฺตสฺส ธมฺมํ สุตฺวา ปสนฺโน สาธุการม ทาสิ, เตน สฺส มยาปิ สาธุกาโร ทินฺโน; สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส หิ สาธุการํ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา ภุมฺมฏฺกเทเว อาทึ กตฺวา ยาว พฺรหฺมโลกา เอกสาธุการเมว ชาตนฺ ติ. "กึ ปน สามิ มม ปุตฺเตน สตฺถุ ธมฺโม กถิโต, ๒ สตฺถารา มม ปุตฺตสฺส กถิโต ติ. "ตว ปุตฺเตน สตฺถุ กถิโต ติ. เอวํ เทวตาย กเถนฺติยา, อุปาสิกาย ปญฺจวณฺณา ปีติ อุปฺปชฺชิตฺวา สกลสรีรํ ผริ. อถ สฺสา เอตท โหสิ "สเจ เม ปุตฺโต สตฺถารา สทฺธึ เอกคนฺธกุฏิยํ วสิตฺวา สตฺถุ ธมฺมํ กเถตุ อสกฺขิ, มยฺหํปิ กเถตุ สกฺขิสฺสติเยว; ปุตฺตสฺส อาคตกาเล ธมฺมสฺสวนํ กาเรตฺวา ธมฺมกถํ สุณิสฺสามี ติ. โสณตฺเถโรปิ โข, สตฺถารา สาธุกาเร ทินฺเน, "อยํ อุปชฺฌาเยน ทินฺนํ สาสนํ อาโรเจตุ กาโล ติ ภควนฺตํ ปจฺจนฺติเมสุ ชนปเทสุ วินยธรปญฺจเมน คเณน อุปสมฺปทํ อาทึ กตฺวา ปญฺจ วเร ยาจิตฺวา ๓ กติปาหํ สตฺถุ สนฺติเกเยว วสิตฺวา "อุปชฺฌายํ ปสฺสิสฺสามี ติ สตฺถารํ อาปุจฺฉิตฺวา เชตวนา นิกฺขมิตฺวา อนุปุพฺเพน อุปชฺฌายสฺส สนฺติกํ อคมาสิ. เถโร ปุนทิวเส ตํ อาทาย ปิณฺฑาย จรนฺโต มาตุ อุปาสิกาย เคหทฺวารํ อคมาสิ. สาปิ ปุตฺตํ ทิสฺวา ตุฏฺมานสา วนฺทิตฺวา สกฺกจฺจํ ปริวิสิตฺวา ปุจฺฉิ "สจฺจํ กิร ตฺวํ ตาต สตฺถารา สทฺธึ เอกคนฺธกุฏิยํ วสิตฺวา สตฺถุ ธมฺมกถํ กเถสี ติ. "อุปาสิเก ตุยฺหํ เกนิ ทํ กถิตนฺ ติ. "ตาต อิมสฺมึ เคเห อธิวตฺถา เทวตา มหนฺเตน สทฺเทน สาธุการํ ทตฺวา, มยา `โก เอโส ติ วุตฺเต, "อหนฺ ติ วตฺวา เอวเมว กเถสิ; ตํ สุตฺวา มยฺหํ เอตท โหสิ `สเจ เม ปุตฺโต สตฺถุ ธมฺมกถํ กเถสิ, มยฺหํปิ กเถตุ สกฺขิสฺสตี ติ. อถ นํ อาห "ตาต ยโต ตยา สตฺถุ สมฺมุขา ธมฺโม กถิโต, มยฺหํปิ กเถตุ สกฺขิสฺสสิเอว; อสุกทิวเส นาม ธมฺมสฺสวนํ กาเรตฺวา ตว ธมฺมํ สุณิสฺสามี ติ. โส อธิวาเสสิ. อุปาสิกา "ภิกฺขุสงฺฆสฺส ทานํ ทตฺวา ปูชํ กตฺวา ปุตฺตสฺส เม ธมฺมกถํ สุณิสฺสามี ติ เอกเมว ทาสึ เคหรกฺขิกํ เปตฺวา สพฺพํ ปริชนํ อาทาย อนฺโตนคเร ธมฺมสฺสวนตฺถาย การิเต มณฺฑเป อลงฺกตธมฺมาสนํ อภิรุยฺห ธมฺมํ เทเสนฺตสฺส ปุตฺตสฺส ธมฺมกถํ โสตุ อคมาสิ.
	ตสฺมึ ปน กาเล นวสตา โจรา ตสฺสา อุปาสิกาย เคเห
โอตารํ โอโลเกนฺตา วิจรนฺติ. ตสฺสา ปน เคหํ สตฺตหิ ปากาเรหิ ปริกฺขิตฺตํ สตฺตทฺวารโกฏฺกยุตฺตํ ตตฺถ ตตฺถ เตสุ เตสุ าเนสุ จณฺเฑ สุนเข พนฺธิตฺวา ปยึสุ; อนฺโตเคหจฺฉทนสฺส อุทกปาตฏฺาเน ปน ปริขํ ขนิตฺวา ติปุนา ปูรยึสุ, ตํ ทิวา อาตเปน วิลีนํ ปกฺกุฏฺิตํ ๔ วิย ติฏฺติ, รตฺตึ ถีนํ กกฺขฬํ หุตฺวา ติฏฺติ; ตสฺส านนฺตรา มหนฺตานิ อยสิงฺฆาฏกานิ นิรนฺตรํ ภูมิยํ โอทหึสุ. อิติ อิมญฺ จ รกฺขํ อุปาสิกาย จ อนฺโตเคเห ิตภาวํ ปฏิจฺจ เต โจรา โอกาสํ อลภนฺตา ตํทิวสํ ตสฺสา คตภาวํ ตฺวา อุมฺมงฺคํ ภินฺทิตฺวา ติปุปริขาย จ อยสิงฺฆาฏกานญฺ จ เหฏฺาภาเคเนว เคหํ ปวิสิตฺวา โจรเชฏฺกํ ตสฺสา สนฺติกํ ปหิณึสุ "สเจ สา อมฺหากํ อิธ ปวิฏฺภาวํ สุตฺวา นิวตฺติตฺวา เคหาภิมุขี ๕ อาคจฺฉติ อสินา นํ ปหริตฺวา มาเรถาติ. โส คนฺตฺวา ตสฺสา สนฺติเก อฏฺาสิ. โจราปิ อนฺโตเคเห ทีปํ ชาเลตฺวา กหาปณคพฺภทฺวารํ วิวรึสุ. สา ทาสี โจเร ทิสฺวา อุปาสิกาย สนฺติกํ คนฺตฺวา "อยฺเย พหู โจรา เคหํ ปวิสิตฺวา กหาปณคพฺภทฺวารํ วิวรึสู ติ อาโรเจสิ. "โจรา อตฺตนา ทิฏฺกหาปเณ หรนฺตุ; อหํ มม ปุตฺตสฺส ธมฺมกถํ สุณามิ, มา เม ธมฺมสฺส อนฺตรายํ กริ, เคหํ คจฺฉ าติ. [๖] โจราปิ กหาปณคพฺภํ ตุจฺฉํ กตฺวา รชตคพฺภํ วิวรึสุ. สา ปุนปิ อาคนฺตฺวา ตม ตฺถํ อาโรเจสิ. อุปาสิกา "โจรา อตฺตนา อิจฺฉิตํ หรนฺตุ, มา เม อนฺตรายํ กรี ติ ปุน ตํ ปหิณิ. โจรา รชตคพฺภํปิ ตุจฺฉํ กตฺวา สุวณฺณคพฺภํ วิวรึสุ. สา ปุนปิ คนฺตฺวา อุปาสิกาย ตม ตฺถํ อาโรเจสิ. อถ นํ อุปาสิกา อามนฺเตตฺวา "[โภติ] เช ตฺวํ อเนกวารํ มม สนฺติกํ อาคนฺตฺวา `โจรา ยถารุจิตํ หรนฺตุ, อหํ มม ปุตฺตสฺส ธมฺมกถํ สุณามิ, มา เม อนฺตรายํ กรี ติ มยา วุตฺตาปิ มม กถํ อนาทยิตฺวา ปุนปฺปุนํ อาคจฺฉสิเยว, สเจ อิทานิ อาคจฺฉิสฺสสิ, ชานิสฺสามิ เต กตฺตพฺพํ, เคหเมว คจฺฉ าติ ปหิณิ. โจรเชฏฺโก ตสฺสา กถํ สุตฺวา "เอวรูปาย อิตฺถิยา สนฺตกํ หรนฺตานํ อสนิ ปติตฺวา มตฺถกํ ภินฺเทยฺย าติ โจรานํ สนฺติกํ คนฺตฺวา "สีฆํ อุปาสิกาย สนฺตกํ ปฏิปากติกํ กโรถ าติ อาห. เต กหาปเณหิ กหาปณคพฺภํ รชตสุวณฺเณหิ รชตสุวณฺณคพฺเภ ปูรยึสุ. ธมฺมตา กิเรสา: ยํ ธมฺโม ธมฺมจารินํ รกฺขติ; เตเนว าห
	"ธมฺโม หเว รกฺขติ ธมฺมจารึ, ธมฺโม สุจิณฺโณ สุขม าวหาติ, เอส านิสํโส ธมฺเม สุจิณฺเณ: น ทุคฺคตึ คจฺฉติ ธมฺมจารี ติ.
	โจรา คนฺตฺวา ธมฺมสฺสวนฏฺาเน อฏฺํสุ. เถโรปิ ธมฺมํ
กเถตฺวา, วิภาตาย รตฺติยา, อาสนา โอตริ. ตสฺมึ ขเณ โจรเชฏฺโก อุปาสิกาย ปาทมูเล นิปชฺชิตฺวา "ขมาหิ เม อยฺเย ติ อาห. "กึ อิทํ ตาต าติ. "อหํ ตุมฺเหสุ อาฆาตํ กตฺวา ตุมฺเห มาเรตุกาโม อฏฺาสินฺ ติ. "เตนหิ ตาต ขมามี ติ. เสสโจราปิ ตเถว กตฺวา, "ตาตา ขมามี ติ วุตฺเต, อาหํสุ "อยฺเย สเจ โน ขมถ, ปุตฺตสฺส โว สนฺติเก อมฺหากํ ปพฺพชฺชํ ทาเปถาติ. สา ปุตฺตํ วนฺทิตฺวา อาห "ตาต อิเม โจรา มม คุเณสุ ตุมฺหากญฺ จ ธมฺมกถาย ปสนฺนา ปพฺพชฺชํ ยาจนฺติ, ปพฺพาเชถ เน ติ. เถโร "สาธู ติ วตฺวา เตหิ นิวตฺถวตฺถานํ ทสานิ ฉินฺทาเปตฺวา ตมฺพมตฺติกาย รชาเปตฺวา เต ปพฺพาเชตฺวา สีเลสุ ปติฏฺาเปสิ. อุปสมฺปนฺนกาเลปิ เนสํ เอเกกสฺส สตสฺส วิสุ วิสุ กมฺมฏฺานม ทาสิ. เต นวสตา ภิกฺขู วิสุ วิสุ นว กมฺมฏฺานานิ คเหตฺวา เอกํ ปพฺพตํ อภิรุยฺห ตสฺส ตสฺส รุกฺขสฺส ฉายาย นิสีทิตฺวา สมณธมฺมํ กรึสุ.
	สตฺถา วีสโยชนสตมตฺถเก เชตวนมหาวิหาเร นิสินฺโนว
เต ภิกฺขู โอโลเกตฺวา เตสํ จริยาวเสน ธมฺมเทสนํ ววฏฺเปตฺวา โอภาสํ ผริตฺวา สมฺมุเข นิสีทิตฺวา กเถนฺโต วิย อิมา คาถา อภาสิ.
	"เมตฺตาวิหาริ โย ภิกฺขุ ปสนฺโน พุทฺธสาสเน, อธิคจฺเฉ ปทํ สนฺตํ สงฺขารูปสมํ สุขํ. สิญฺจ ภิกฺขุ อิมํ นาวํ, สิตฺตา เต ลหุเม สฺสติ; เฉตฺวา ราคญฺจ โทสญฺจ ตโต นิพฺพานเม หิสิ. ปญฺจ ฉินฺเท ปญฺจ ชเห ปญฺจ จุตฺตริ ภาวเย, ปญฺจสงฺคาติโค ภิกฺขุ `โอฆติณฺโณ ติ วุจฺจติ. ฌาย ภิกฺขุ มา จ ปมาโท, มา เต กามคุเณ ภมสฺสุ จิตฺตํ, มา โลหคุฬํ คิลี ปมตฺโต, มา กนฺทิ `ทุกฺขมิ ทนฺ ติ ทยฺหมาโน. นตฺถิ ฌานํ อปญฺสฺส, นตฺถิ ปญฺา อฌายิโน, ยมฺหิ ฌานญฺจ ปญฺา จ, ส เว นิพฺพานสนฺติเก. สุญฺาคารํ ปวิฏฺสฺส สนฺตจิตฺตสฺส ภิกฺขุโน อมานุสี รติ โหติ สมฺมา ธมฺมํ วิปสฺสโต. ยโต ยโต สมฺมสติ ขนฺธานํ อุทยพฺพยํ, ลภติ ปีติปาโมชฺชํ อมตนฺตํ วิชานตํ. ตตฺร ายม าทิ ภวติ อิธ ปญฺสฺส ภิกฺขุโน; อินฺทฺริยคุตฺติ สนฺตุฏฺิ ปาฏิโมกฺเข จ สํวโร. มิตฺเต ภชสฺสุ กลฺยาเณ สุทฺธาชีเว อตนฺทิเต, ปฏิสนฺถารวุตฺย สฺส อาจารกุสโล สิยา; ตโต ปาโมชฺชพหุโล ทุกฺขสฺสนฺตํ กริสฺสสี ติ. ๗
	ตตฺถ "เมตฺตาวิหารีติ: เมตฺตากมฺมฏฺาเน กมฺมํ กโรนฺโตปิ
เมตฺตาวเสน ติกจตุกฺกชฺฌานํ นิพฺพตฺเตตฺวา ิโตปิ เมตฺตาวิหารีเยว นาม.
	ปสนฺโนติ: โย ปน พุทฺธสาสเน ปสนฺโน โหติ, ปสาทํ
โรเปติเยว าติ อตฺโถ.
	ปทํ สนฺตนฺติ: นิพฺพานสฺเส ตํ นามํ. เอวรูโป หิ ภิกฺขุ
สนฺติโกฏฺาสํ สพฺพสงฺขารานํ อุปสนฺตตาย สงฺขารูปสมํ ปรมสุขตาย "สุขนฺ ติ ลทฺธนามํ นิพฺพานํ อธิคจฺฉติ, วินฺทติเยว าติ อตฺโถ.
	สิญฺจ ภิกฺขุ อิมํ นาวนฺติ: ภิกฺขุ อิมํ อตฺตภาวสงฺขาตํ
นาวํ มิจฺฉาวิตกฺกอุทกํ สิญฺจิตฺวา ฉฑฺเฑนฺโต สิญฺจ.
	สิตฺตา เต ลหุเมสฺสตีติ: ยถา หิ มหาสมุทฺเท อุทกสฺเสว
ภริตา นาวา ฉิทฺทานิ ปิทหิตฺวา อุทกสฺส สิตฺตตาย สิตฺตา สลฺลหุกา หุตฺวา มหาสมุทฺเท อโนสีทิตฺวา สีฆํ สุปฏฺฏนํ คจฺฉติ; เอวํ ตวาปิ อยํ มิจฺฉาวิตกฺกอุทกภริตา อตฺตภาวนาวา จกฺขุทฺวาราทีนิ ฉิทฺทานิ สํวเรน ปิทหิตฺวา อุปฺปนฺนสฺส มิจฺฉาวิตกฺกอุทกสฺส สิตฺตตาย สิตฺตา สลฺลหุกา สํสารวฏฺเฏ อโนสีทิตฺวา สีฆํ นิพฺพานํ คมิสฺสติ.
	เฉตฺวาติ: ราคโทสพนฺธนานิ ฉินฺท, เอตานิ ฉินฺทิตฺวา อรหตฺตํ
ปตฺโต, ตโต อปรภาเค อนุปาทิเสสํ นิพฺพานเม หิสี ติ อตฺโถ.
ปญฺจ ฉินฺเทติ: เหฏฺาอปายสมฺปาปกานิ ปญฺโจรมฺภาคิย- สญฺโชนานิ ปาเท พทฺธรชฺชุ ปุริโส สตฺเถน วิย เหฏฺามคฺคตฺตเยน ฉินฺเทยฺย.
ปญฺจ ชเหติ: อุปริเทวโลกสมฺปาปกานิ ปญฺจุทฺธมฺภาคิย- สญฺโชนานิ ปุริโส คีวาย พทฺธรชฺชุกํ [๘] อรหตฺตมคฺเคน ชเหยฺย ปชเหยฺย, ฉินฺเทยฺย าติ อตฺโถ.
	ปญฺจ จุตฺตริ ภาวเยติ: อุทฺธมฺภาคิยสญฺโชนานํ ปหานตฺถาย
สทฺธาทีนิ ปญฺจินฺทฺริยานิ อุตฺตรึ ภาเวยฺย.
ปญฺจสงฺคาติโคติ: เอวํ สนฺเต ปญฺจนฺนํ ราคโทสโมหมาน- ทิฏฺิสงฺคานํ อติกฺกมเนน ปญฺจสงฺคาติโค ภิกฺขุ "โอฆติณฺโณ ติ วุจฺจติ, "จตฺตาโร โอเฆ ติณฺโณเอว าติ วุจฺจตี ติ อตฺโถ.
	ฌาย ภิกฺขูติ: ภิกฺขุ ตฺวํ ทฺวินฺนํ ฌานานํ วเสน ฌาย เจว
กายกมฺมาทีสุ จ อปฺปมตฺตวิหาริตาย มา ปมชฺชิ.
	ภมสฺสูติ: ปญฺจวิเธ จ เต กามคุเณ จิตฺตํ มา ภมตุ.
	มา โลหคุฬนฺติ: สติโวสฺสคฺคลกฺขเณน หิ ปมาเทน ปมตฺตา
นิรเย ตตฺตํ โลหคุฬํ คิลนฺติ, เตน ตํ วทามิ: มา ปมตฺโต หุตฺวา โลหคุฬํ คิลิ. มา นิรเย ทยฺหมาโน `ทุกฺขมิ ทํ ทุกฺขมิ ทนฺ ติ กนฺที ติ อตฺโถ.
	นตฺถิ ฌานนฺติ: ฌานุปฺปาทิกาย วายามปฺปญฺาย อปฺปญฺสฺส
ฌานํ นาม นตฺถิ.
	นตฺถิ ปญฺาติ: อชฺฌายนฺตสฺส จ `สมาหิโต ภิกฺขุ ยถาภูตํ
ชานาติ ปสฺสตี ติ วุตฺตลกฺขณา ปญฺา นตฺถิ.
	ยมฺหิ ฌานญฺจ ปญฺา จาติ: ยมฺหิ ปุคฺคลมฺหิ อิทํ อุภยํปิ
อตฺถิ, โส นิพฺพานสฺเสว สนฺติเก ิโตเยว าติ อตฺโถ.
	สุญฺาคารํ ปวิฏฺสฺสาติ: กิสฺมิญฺจิเทว วิวิตฺโตกาเส กมฺมฏฺานํ
อวิชหิตฺวา กมฺมฏฺานมนสิกาเรน นิสินฺนสฺส.
	สนฺตจิตฺตสฺสาติ: นิพฺพุตจิตฺตสฺส.
	สมฺมาติ: เหตุนา การเณน ธมฺมํ วิปสฺสนฺตสฺส วิปสฺสนาสงฺขาตา
อมานุสี รติ อฏฺสมาปตฺติสงฺขาตา ทิพฺพาปิ รติ โหติ, อุปฺปชฺชตี ติ อตฺโถ.
	ยโต ยโต สมฺมสตีติ: อฏฺตฺตึสาย อารมฺมเณสุ กมฺมํ
กโรนฺโต เยน เยน ากาเรน, ปุเรภตฺตาทีสุ วา กาเลสุ ยสฺมึ ยสฺมึ อตฺตนา อภิรุจิเต กาเล, อภิรุจิเต วา กมฺมฏฺาเน กมฺมํ กโรนฺโต สมฺมสติ.
	อุทยพฺพยนฺติ: ปญฺจนฺนํ ขนฺธานํ ปญฺจวีสติยา ลกฺขเณหิ
อุทยํ ปญฺจวีสติยาเอว จ ลกฺขเณหิ วยํ.
	ปีติปาโมชฺชนฺติ: เอวํ ขนฺธานํ อุทยพฺพยํ สมฺมสนฺโต
ธมฺมปีตึ ธมฺมปาโมชฺชญฺ จ ลภติ.
	อมตนฺติ: ตํ, สปฺปจฺจเย นามรูเป ปากเฏ หุตฺวา อุปฏฺหนฺเต,
อุปฺปนฺนํ ปีติปาโมชฺชํ อมตมหานิพฺพานสมฺปาปกตฺตา วิชานตํ ปณฺฑิตานํ อมตเมว าติ อตฺโถ.
	ตตฺรายมาทิ ภวตีติ: ตตฺถ อยํ อาทิ อิทํ ปุพฺพฏฺานํ โหติ.
	อิธ ปฺสฺสาติ: อิมสฺมึ สาสเน ปณฺฑิตภิกฺขุโน. อิทานิ
ตํ "อาที ติ วุตฺตํ ปุพฺพฏฺานํ ทสฺเสนฺโต อินฺทฺริยคุตฺตี ติ อาทิม าห. จตุปาริสุทฺธิสีลํ หิ ปุพฺพฏฺานํ นาม. ตตฺถ อินฺทฺริยคุตฺตี ติ อินฺทฺริยสํวโร.
	สนฺตุฏฺีติ: จตุปจฺจยสนฺโตโส. เตน อาชีวปาริสุทฺธิ เจว
ปจฺจยสนฺนิสฺสิตญฺ จ สีลํ กถิตํ.
	ปาฏิโมกฺเขติ: ปาฏิโมกฺขสงฺขาเต เชฏฺกสีเล ปาริปูรีการิตา
กถิตา.
	มิตฺเต ภชสฺสุ กลฺยาเณติ: วิสฺสฏฺกมฺมนฺเต อปฺปฏิรูปสหาเย
วชฺเชตฺวา สารชีวิตตาย สุทฺธาชีเว ชงฺฆพลํ นิสฺสาย ชีวิตกปฺปนาย อกุสีเต กลฺยาณมิตฺเต ภชสฺสุ เสวสฺสู ติ อตฺโถ.
	ปฏิสนฺถารวุตฺยสฺสาติ: อามิสปฏิสนฺถาเรน จ ธมฺมปฏิสนฺถาเรน
จ สมฺปนฺนวุตฺติตาย ปฏิสนฺถารวุตฺติ อสฺส, ปฏิสนฺถารการโก ภเวยฺย าติ อตฺโถ.
	อาจารกุสโลติ: สีลํปิ อาจาโร วตฺตปฺปฏิวตฺตํปิ อาจาโร,
ตตฺถ กุสโล สิยา, เฉโก ภเวยฺย าติ อตฺโถ.
	ตโต ปาโมชฺชพหุโลติ: ตโต ปฏิสนฺถารวุตฺติโต จ
อาจารโกสลฺลโต จ อุปฺปนฺเนน ธมฺมปาโมชฺเชน ปาโมชฺชพหุโล หุตฺวา ตฺวํ สกลสฺสาปิ วฏฺฏทุกฺขสฺส อนฺตํ กริสฺสสี ติ อตฺโถ.

	เอวํ สตฺถารา เทสิตาสุ อิมาสุ คาถาสุ เอกเม กิสฺสา คาถาย
ปริโยสาเน เอกเมกํ ภิกฺขุสตํ นิสินฺนนิสินฺนฏฺาเนเยว สห ปฏิสมฺภิทาหิ อรหตฺตํ ปตฺวา เวหาสํ อพฺภุคฺคนฺตฺวา, สพฺเพปิ เต ภิกฺขู อากาเสเนว วีสโยชนสติกํ กนฺตารํ อติกฺกมิตฺวา ตถาคตสฺส สุวณฺณวณฺณํ สรีรํ วณฺเณนฺตา ๙ ปาเท วนฺทึสู ติ.
สมฺพหุลภิกฺขุวตฺถุ.
************
๑. สี. ยุ. อวนฺติชนปเท. ๒. เอตฺถนฺตเร อุทาหุสทฺเทน ภวิตพฺพํ. ๓. วิ. มหาวคฺค. ๕/๓๔. ๔. สี. ยุ. ปกฺกฏฺิตํ. ๕. เคหาภิมุขินีติปิ ปาโ. ๖. เอตฺถนฺตเร ปหิณีติ อตฺถิ. ๗. อิมา คาถา เอกสฺเสว กถิตา ขายติ, วตฺถุมฺหิ ปน สมฺพหุเล ภิกฺขู อารพฺภ กเถสีติ วุตฺตํ. ๘. สี. ยุ. เอตฺถนฺตเร วิยาติ อตฺถิ. ๙. โถเมนฺตา.