ชั้นประโยค ป.ธ.๓

	๓๒. สุนฺทรสมุทฺทตฺเถรวตฺถุ. (๒๙๕)

	"โยธ กาเมติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต
สุนฺทรสมุทฺทตฺเถรํ อารพฺภ กเถสิ.

	สาวตฺถิยํ กิเร โก กุลปุตฺโต สุนฺทรสมุทฺทกุมาโร นาม
จตฺตาลีสโกฏิวิภเว มหากุเล นิพฺพตฺโต. โส เอกทิวสํ ปจฺฉาภตฺตํ ๑ คนฺธมาลาทิหตฺถํ มหาชนํ ธมฺมสฺสวนตฺถาย เชตวนํ คจฺฉนฺตํ ทิสฺวา "กหํ คจฺฉถ าติ ปุจฺฉิตฺวา, "สตฺถุ สนฺติกํ ธมฺมสฺสวนตฺถาย าติ วุตฺเต, "อหํ คมิสฺสามี ติ วตฺวา เตน สทฺธึ คนฺตฺวา ปริสปริยนฺเต นิสีทิ. สตฺถา ตสฺส อชฺฌาสยํ วิทิตฺวา อนุปุพฺพีกถํ กเถสิ. โส "น สกฺกา อคารํ อชฺฌาวสนฺเตน สงฺขลิขิตํ พฺรหฺมจริยํ จริตุนฺ ติ สตฺถุ กถํ นิสฺสาย ปพฺพชฺชาย ชาตุสฺสาโห, ปริสาย ปกฺกนฺตาย, สตฺถารํ ปพฺพชฺชํ ยาจิตฺวา "มาตาปิตูหิ อนนุญฺาตํ ตถาคตา น ปพฺพาเชนฺตี ติ สุตฺวา เคหํ คนฺตฺวา รฏฺปาลกุลปุตฺตาทโย วิย มหนฺเตน วายาเมน มาตาปิตโร อนุชานาเปตฺวา สตฺถุ สนฺติเก ปพฺพชิตฺวา ลทฺธูปสมฺปโท "กิมฺ เม อิธ วาเสน าติ ตโต นิกฺขมิตฺวา ราชคหํ คนฺตฺวา ปิณฺฑาย จรนฺโต วีตินาเมสิ.
	อเถกทิวสํ สาวตฺถิยํ ตสฺส มาตาปิตโร เอกสฺมึ ฉณทิวเส
มหนฺเตน สิริโสภคฺเคน ตสฺส สหายกุมาเร กีฬมาเน ทิสฺวา "อมฺหากํ ปุตฺตสฺส อิทํ ทุลฺลภํ ชาตนฺ ติ ปริเทวึสุ. ตสฺมึ ขเณ เอกา คณิกา ตํ กุลํ คนฺตฺวา ตสฺส มาตรํ โรทมานํ นิสินฺนํ ทิสฺวา "อมฺม กึการณา โรทสี ติ ปุจฺฉิ. "ปุตฺตํ อนุสฺสริตฺวา โรทามี ติ. "กหํ ปน โส อมฺม าติ. "ภิกฺขูสุ ปพฺพชิโต ติ. "กึ อุปฺปพฺพาเชตุ น วฏฺฏตี ติ. "วฏฺฏติ, น ปน อิจฺฉติ, อิโต นิกฺขมิตฺวา ราชคหํ คโต ติ. "สจ าหํ ตํ อุปฺปพฺพาเชยฺยํ, กิมฺ เม กเรยฺยาถ าติ. "อิมสฺส เต ๒ กุลสฺส กุฏุมฺพสามินึ กเรยฺยาม าติ. "เตนหิ เม ปริพฺพยํ เทถ าติ ปริพฺพยํ คเหตฺวา มหนฺเตน ปริวาเรน ราชคหํ คนฺตฺวา ตสฺส ปิณฺฑาย จรณวีถึ สลฺลกฺเขตฺวา ตตฺเถ กํ นิวาสเคหํ คเหตฺวา ปาโตว ปณีตํ อาหารํ ปฏิยาเทตฺวา เถรสฺส ปิณฺฑาย ปวิฏฺกาเล ภิกฺขํ ทตฺวา กติปาหจฺจเยน "ภนฺเต อิเธว นิสีทิตฺวา ภตฺตกิจฺจํ กโรถ าติ ปตฺตํ คณฺหิ. โส ปตฺตํ อทาสิ. อถ นํ ปณีเตน าหาเรน ปริวิสิตฺวา "ภนฺเต อิเธว ปิณฺฑาย จริตุ ผาสุกนฺ ติ วตฺวา กติปาหํ อาลินฺเท นิสีทาเปตฺวา โภเชตฺวา ทารเก ปูเวหิ สงฺคณฺหิตฺวา "เอถ ตุมฺเห, เถรสฺสาคตกาเล, มยิ วาเรนฺติยาปิ, อิธ าคนฺตฺวา รชํ อุฏฺาเปยฺยาถ าติ อาห. เต ปุนทิวเส เถรสฺส โภชนเวลาย ตาย วาริยมานาปิ รชํ อุฏฺาเปสุ. สา ปุนทิวเส "ทารกา วาริยมานาปิ มม วจนํ อสฺสุณิตฺวา อิธ รชํ อุฏฺาเปนฺติ, อนฺโตเคเห นิสีทถ าติ อนฺโต นิสีทาเปตฺวา กติปาหํ โภเชสิ. ปุน ทารเก สงฺคณฺหิตฺวา "ตุมฺเห มยา วาริยมานาปิ เถรสฺส โภชนกาเล มหาสทฺทํ กเรยฺยาถ าติ อาห. เต ตถา กรึสุ. ปุนทิวเส "ภนฺเต อิมสฺมึ าเน อติวิย มหาสทฺโท โหติ, ทารกา มยา วาริยมานาปิ มม วจนํ น คณฺหนฺติ; อุปริ ปาสาเทเยว นิสีทถ าติ วตฺวา, เถเรน อธิวาสิเต, เถรํ ปุรโต กตฺวา ปาสาทํ อภิรุหนฺตี ทฺวารานิ ปิทหมานาว ปาสาทํ อภิรุหิ. เถโร อุกฺกฏฺสปทานจาริโก สมาโนปิ รสตณฺหาย พทฺโธ ตสฺสา วจเนน สตฺตภูมิกํ ปาสาทํ อภิรุหิ. สา เถรํ นิสีทาเปตฺวา "จตฺตาลีสาย ๓ ขลุ สมฺม ปุณฺณมุข าเนหิ อิตฺถี ปุริสํ อจฺจาวทติ วิชมฺภติ วินมติ วิลสติ วิลชฺชติ นเขน นขํ ฆฏฺเฏติ ปาเทน ปาทํ อกฺกมติ กฏฺเน ปวึ วิลิขติ ๔ ทารกํ อุลฺลงฺเฆติ โอลงฺเฆติ ๕ กีฬติ กีฬาเปติ จุมฺพติ จุมฺพาเปติ ภุญฺชติ ภุญฺชาเปติ ททาติ อายาจติ กตมนุกโรติ อุจฺจํ ภาสติ นีจํ ภาสติ อาวิจฺจํ ภาสติ วิวิจฺจํ ภาสติ นจฺเจน คีเตน วาทิเตน โรทิเตน วิลสิเตน วิภูสิเตน ชคฺฆติ เปกฺขติ กฏึ จาเลติ คุยฺหภณฺฑกํ จาเลติ อูรุ วิวรติ อูรุ ปิทหติ ถนํ ทสฺเสติ กจฺฉํ ทสฺเสติ นาภึ ทสฺเสติ อกฺขึ นิขนติ ภมุกํ อุกฺขิปติ โอฏฺํ ปลิขติ ชิวฺหํ นิลฺลาเลติ ทุสฺสํ มุญฺจติ ทุสฺสํ พนฺธติ สิรสํ มุญฺจติ สิรสํ พนฺธตี ติ เอวํ อาคตํ อิตฺถีกุตฺตํ อิตฺถีลีฬฺหํ ทสฺเสตฺวา ตสฺส ปุรโต ิตา อิมํ คาถม าห
	"อลฺลตฺตกกตา ปาทา ปาทุการุยฺห เวสิยา, ตฺวญฺจาปิ ทหโร มม อหํปิ ทหรา ตว, อุโภปิ ปพฺพชิสฺสาม [๖] ชิณฺณา ทณฺฑปรายนา ติ.
อถ เถรสฺส "อโห วต เม ภาริยํ อนุปธาเรตฺวา กตกมฺมนฺ ติ มหาสํเวโค อุทปาทิ. ตสฺมึ ขเณ สตฺถา ปญฺจจตฺตาลีสโยชนมตฺถเก เชตวเน นิสินฺโนว ตํ การณํ ทิสฺวา สิตํ ปาตฺว ากาสิ. อถ นํ อานนฺทตฺเถโร ปุจฺฉิ "ภนฺเต โก นุ โข เหตุ โก ปจฺจโย สิตสฺส ปาตุกมฺมาย าติ. "อานนฺท ราชคหนคเร สตฺตภูมิกปาสาทตเล สุนฺทรสมุทฺทสฺส จ ภิกฺขุโน คณิกาย จ สงฺคาโม วตฺตตี ติ. "กสฺส นุ โข ภนฺเต ชโย ภวิสฺสติ, กสฺส ปราชโย ติ. สตฺถา "อานนฺท สุนฺทรสมุทฺทสฺส ชโย ภวิสฺสติ, คณิกาย ปราชโย ติ เถรสฺส ชยํ ปกาเสตฺวา ตตฺถ นิสินฺนโกว โอภาสํ ผริตฺวา "ภิกฺขุ อุโภปิ กาเม นิรเปกฺโข ปชห าติ วตฺวา อิมํ คาถม าห
	"โย ธ กาเม ปหนฺตฺวาน อนาคาโร ปริพฺพเช, กามภวปริกฺขีณํ ตม หํ พฺรูมิ พฺราหฺมณนฺ ติ.
	ตสฺส ตฺโถ: โย ปุคฺคโล อิธ โลเก อุโภปิ กาเม หิตฺวา
อนาคาโร หุตฺวา ปริพฺพชติ, ตํ ปริกฺขีณกามญฺเจว ปริกฺขีณภวญฺจ อหํ พฺราหฺมณํ วทามี ติ อตฺโถ.

	เทสนาวสาเน เถโร อรหตฺตํ ปตฺวา อิทฺธิพเลน เวหาสํ
อพฺภุคฺคนฺตฺวา กณฺณิกามณฺฑลํ วินิวิชฺฌิตฺวา สตฺถุ สรีรํ โถเมนฺโตเยว อาคนฺตฺวา สตฺถารํ วนฺทิ. ธมฺมสภายํปิ กถํ สมุฏฺาเปสุ "อาวุโส ชิวฺหาวิญฺเยฺยํ รสํ นิสฺสาย มนํ นฏฺโ สุนฺทรสมุทฺทตฺเถโร, สตฺถา ปน สฺส อวสฺสโย ชาโตติ. สตฺถา ตํ กถํ สุตฺวา "น ภิกฺขเว อิทาเนว, ปุพฺเพป าหํ เอตสฺส รสตณฺหาย พชฺฌมานสฺส อวสฺสโย ชาโตเยว าติ วตฺวา เตหิ ยาจิโต ตสฺสตฺถสฺส ปกาสนตฺถํ อตีตํ อาหริตฺวา
	"น กิร ตฺถิ รเสหิ ปาปิโย อาวาเสหิ วา สนฺถเวหิ วา, วาตมิคํ คหนนิสฺสิตํ วสม าเนติ รเสหิ สญฺชโย ติ
อิมํ วาตมิคชาตกํ ๗ วิตฺถาเรตฺวา "ตทา สุนฺทรสมุทฺโท วาตมิโค อโหสิ, อิมํ ปน คาถํ วตฺวา ตสฺส วิสฺสชฺชาปิโต รญฺโ มหามจฺโจ อหเมว าติ ชาตกํ สโมธาเนสิ.
สุนฺทรสมุทฺทตฺเถรวตฺถุ.
************
๑. สี. ยุ. ปจฺจาภตฺเต. ๒. สี. เม. ๓. ชาตกฏฺกถา. ๘/๓๖๖. ๔. ตตฺถ วิเลขตีติ ปญฺายติ. ๕. ตตฺเถว อุลฺลงฺฆาเปตีติ. ๖. สี. ยุ. เอตฺถนฺตเร "ปจฺฉาติ อตฺถิ. ๗. ขุ. ชา. เอก. ๒๗/๕ ตทฏฺกถา. ๑/๒๓๗.