ชั้นประโยค ป.ธ.๓

	๒. หํสฆาตกภิกฺขุวตฺถุ. (๒๕๓)

	"หตฺถสญฺโตติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต
เอกํ หํสฆาตกํ ภิกฺขุ อารพฺภ กเถสิ.

	สาวตฺถีวาสิโน กิร เทฺว สหายกา ภิกฺขูสุ ปพฺพชิตฺวา
ลทฺธูปสมฺปทา เยภุยฺเยน เอกโต วิจรนฺติ. เอกทิวสํ อจิรวตึ คนฺตฺวา นหาตฺวา อาตเป ตปฺปมานา สาราณียํ กถํ กเถนฺตา อฏฺํสุ. ตสฺมึ ขเณ เทฺว หํสา อากาเสน คจฺฉนฺติ. อเถ โก ทหรภิกฺขุ สกฺขรํ คเหตฺวา "เอกสฺส หํสโปตกสฺส อกฺขึ ปหริสฺสามี ติ อาห. อิตโร "น สกฺขิสฺสสี ติ อาห. "ติฏฺตุ อิมสฺมึ ปสฺเส อกฺขิ, ปรปสฺเส อกฺขึ ปหริสสามี ติ. "อิทํปิ น สกฺขิสฺสสิเยว าติ. "เตนหิ อุปธาเรหีติ ทุติยํ สกฺขรํ คเหตฺวา หํสสฺส ปจฺฉาภาเค ขิปิ. หํโส สกฺขรสทฺทํ สุตฺวา นิวตฺติตฺวา โอโลเกสิ. อถ นํ อิตรํ วฏฺฏสกฺขรํ คเหตฺวา ปรปสฺเส อกฺขิมฺหิ ปหริตฺวา โอริมกฺขินา นิกฺขาเมสิ. หํโส วิรวนฺโต ปริวตฺติตฺวา เตสํ ปาทมูเลเยว ปติ. ตตฺถ ตตฺถ ิตา ภิกฺขู ทิสฺวา "อาวุโส พุทฺธสาสเน ปพฺพชิตฺวา อนนุจฺฉวิกํ โว กตํ ปาณาติปาตํ กโรนฺเตหี ติ วตฺวา เต อาทาย คนฺตฺวา ตถาคตสฺส ทสฺเสสุ. สตฺถา "สจฺจํ กิร ตยา ภิกฺขุ ปาณาติปาโต กโต ติ ปุจฺฉิตฺวา, "สจฺจํ ภนฺเต ติ วุตฺเต, "ภิกฺขุ กสฺมา เอวรูเป นิยฺยานิกสาสเน ปพฺพชิตฺวา เอวมกาสิ? โปราณกปณฺฑิตา, อนุปฺปนฺเน พุทฺเธ, อคารมชฺเฌ วสมานา อปฺปมตฺตเกสุปิ าเนสุ กุกฺกุจฺจํ กรึสุ, ตฺวํ ปน เอวรูเป พุทฺธสาสเน ปพฺพชิตฺวา กุกฺกุจฺจมตฺตมฺปิ น อกาสี ติ วตฺวา เตหิ ยาจิโต อตีตํ อาหริ:
	"อตีเต กุรุรฏฺเ อินฺทปตฺตนคเร ธนญฺชเย รชฺชํ กาเรนฺเต,
โพธิสตฺโต ตสฺส อคฺคมเหสิยา กุจฺฉิมฺหิ ปฏิสนฺธึ คเหตฺวา อนุปุพฺเพน วิญฺญุตํ ปตฺโต ตกฺกสิลายํ สิปฺปานิ อุคฺคเหตฺวา ปิตรา อุปรชฺเช ปติฏฺาปิโต อปรภาเค ปิตุ อจฺจเยน รชฺชํ ปตฺวา ทส ราชธมฺเม อโกเปนฺโต กุรุธมฺเม ปวตฺติตฺถ. กุรุธมฺโม นาม ปญฺจ สีลานิ. ตานิ โพธิสตฺโต ปริสุทฺธานิ กตฺวา รกฺขติ. ยถา โพธิสตฺโต, เอวม สฺส มาตา อคฺคมเหสี กนิฏฺภาตา อุปราชา ปุโรหิโต พฺราหฺมโณ รชฺชุคฺคาหโก อมจฺโจ สารถิ เสฏฺี โทณมาปโก มหามตฺโต โทวาริโก นครโสภนา ๑ วณฺณทาสี ติ เอวเม เตสุ เอกาทสสุ ชเนสุ กุรุธมฺมํ รกฺขนฺเตสุ, กาลิงฺครฏฺเ ทนฺตปุรนคเร กาลิงฺเค รชฺชํ กาเรนฺเต, ตสฺส รฏฺเ เทโว น วสฺสิ; มหาสตฺตสฺส ปน อญฺชนาสโภ นาม มงฺคลหตฺถี มหาปุญฺโ โหติ. รฏฺวาสิโน "ตสฺมึ อานีเต, เทโว วสฺสิสฺสตี ติ สญฺาย อาโรเจสุ. ราชา ตสฺส หตฺถิสฺส อานยนตฺถาย พฺราหฺมเณ ปหิณิ. เต คนฺตฺวา มหาสตฺตํ หตฺถึ ยาจึสุ. สตฺถา อิมํ เตสํ ยาจนาการํ ๒ ทสฺเสตุ
	"ตว สทฺธญฺจ สีลญฺจ วิทิตฺวาน ชนาธิป วณฺณํ อญฺชนวณฺเณน กาลิงฺคสฺมึ วินิมฺหเส ติ
อิมํ ติกนิปาเต ชาตกํ ๓ กเถสิ. หตฺถิมฺหิ ปน อานีเตปิ, เทเว อวสฺสนฺเต, "โส ราชา กุรุธมฺมํ รกฺขติ, เตน สฺส รฏฺเ เทโว วสฺสตี ติ สญฺาย "ยํ โส กุรุธมฺมํ รกฺขติ, ตํ สุวณฺณปฏฺเฏ ลิขิตฺวา อาเนถาติ ปุน กาลิงฺโค พฺราหฺมเณ จ อมจฺเจ จ เปเสสิ. เตสุ คนฺตฺวา ยาจนฺเตสุ, ราชานํ อาทึ กตฺวา สพฺเพปิ เต อตฺตโน อตฺตโน สีเลสุ กิญฺจิ กุกฺกุจฺจมตฺตํ กตฺวา "อปริสุทฺธํ โน สีลนฺ ติ ปฏิกฺขิปิตฺวา "น เอตฺตาวตา สีลเภโท โหตี ติ เตหิ ปุนปฺปุนํ ยาจิตา อตฺตโน อตฺตโน สีลานิ กถยึสุ. กาลิงฺโค สุวณฺณปฏฺเฏ ลิขิตฺวา อาภตํ กุรุธมฺมํ ทิสฺวา สมาทาย สาธุกํ ปูเรสิ. ตสฺส รฏฺเ เทโว ปาวสฺสิ, รฏฺํ เขมํ สุภิกฺขํ อโหสิ.
	สตฺถา อิมํ อตีตํ อาหริตฺวา
	"คณิกา อุปฺปลวณฺณา จ, ปุณฺโณ โทวาริโก ตทา, รชฺชุคาโห จ กจฺจาโน, โทณมาตา จ โกลิโต, สารีปุตฺโต ตทา เสฏฺี, อนุรุทฺโธ จ สารถิ, พฺราหฺมโณ กสฺสโป เถโร, อุปราชา นนฺทปณฺฑิโต, มเหสี ราหุลมาตา, มายาเทวี ชเนตฺติกา, กุรุราชา โพธิสตฺโต: เอวํ ธาเรถ ชาตกนฺ ติ
ชาตกํ สโมธาเนตฺวา "ภิกฺขุ เอวํ ปุพฺเพ ปณฺฑิตา, อปฺปมตฺตเกปิ กุกฺกุจฺเจ อุปฺปนฺเน, อตฺตโน สีลเภเท อาสงฺกํ กรึสุ; ตฺวํ ปน มาทิสสฺส พุทฺธสฺส สาสเน ปพฺพชิตฺวา ปาณาติปาตํ กโรนฺโต อติภาริยํ กมฺมมกาสิ; ภิกฺขุนา นาม หตฺเถหิ ปาเทหิ วาจาย จ สญฺเตน ภวิตพฺพนฺ ติ วตฺวา อิมํ คาถม าห
	"หตฺถสญฺโต ปาทสญฺโต วาจาสญฺโต สญฺตตฺตโม อชฺฌตฺตรโต สมาหิโต เอโก สนฺตุสิโต ตม าหุ `ภิกฺขู ติ.
	ตตฺถ หตฺถสญฺโตติ: หตฺถกีฬาปนาทีนํ วา หตฺเถน
ปเรสํ ปหรณาทีนํ วา อภาเวน หตฺถสญฺโต. ทุติยปเทปิ เอเสว นโย. วาจาย ปน มุสาวาทาทีนํ อกรณโต วาจาสญฺโต.
สญฺตตฺตโมติ: สญฺตตฺตภาโว, กายจลนสีสุกฺขิปนภมุก- วิการาทีนํ อการโก ติ ๔ อตฺโถ.
	อชฺฌตฺตรโตติ: โคจรชฺฌตฺตสงฺขาตาย กมฺมฏฺานภาวนาย รโต.
	สมาหิโตติ: สุฏฺฐุ สมาหิโต.
	เอโก สนฺตุสิโตติ: เอกวิหารี หุตฺวา สุฏฺฐุ ตุสิโต วิปสฺสนาจารโต
ปฏฺาย อตฺตโน อธิคเมน ตุฏฺมานโส. ปุถุชฺชนกลฺยาณกํ หิ อาทึ กตฺวา สพฺเพปิ เสขา อตฺตโน อธิคเมน สนฺตุสนฺตี ติ สนฺตุสิตา, อรหา ปน เอกนฺตสนฺตุสิโตว; ตํ สนฺธาเย ตํ วุตฺตํ.

	เทสนาวสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปาปุณึสู ติ.
หํสฆาตกภิกฺขุวตฺถุ.
************
๑. ม. นครโสภินึ. ๒. สี. ยาจเน การณํ. ม. ยุ. ยาจนการณํ. ๓. ขุ. ชา. ๒๗/๑๑๒. ๔. สี. ม. ยุ. อกรณโตติ.