ชั้นประโยค ป.ธ.๓

	๒๓. สามเณรวตฺถุ. (๒๘๖)

	"อวิรุทฺธนฺติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต [๑]
สามเณรํ อารพฺภ กเถสิ.

	เอกา กิร พฺราหฺมณี จตุนฺนํ ภิกฺขูนํ อุทฺเทสภตฺตํ สชฺเชตฺวา
พฺราหฺมณํ อาห "พฺราหฺมณ วิหารํ คนฺตฺวา จตฺตาโร มหลฺลกพฺราหฺมเณ อุทฺทิสิตฺวา อาเนหี ติ. โส วิหารํ คนฺตฺวา "จตฺตาโร เม พฺราหฺมเณ อุทฺทิสิตฺวา ๒ เทถ าติ อาห. ตสฺส "สงฺกิจฺโจ ปณฺฑิโต โสปาโก เรวโตติ สตฺตวสฺสิกา จตฺตาโร ขีณาสวสามเณรา ปาปุณึสุ. พฺราหฺมณี มหารหานิ อาสนานิ ปญฺาเปตฺวา ิตา สามเณเร ทิสฺวา กุปิตา อุทฺธเน ปกฺขิตฺตโลณํ วิย ตฏตฏายมานา "ตฺวํ วิหารํ คนฺตฺวา อตฺตโน นตฺตุมตฺเตปิ อปฺปโหนฺเต จตฺตาโร กุมารเก คเหตฺวา อาคโต สี ติ วตฺวา เตสํ เตสุ อาสเนสุ นิสีทิตุ อทตฺวา นีจปีกานิ อตฺถริตฺวา "เอเตสุ นิสีทถ าติ วตฺวา "คจฺฉ พฺราหฺมณ มหลฺลเก โอโลเกตฺวา อาเนหี ติ อาห. พฺราหฺมโณ วิหารํ คนฺตฺวา สารีปุตฺตตฺเถรํ ทิสฺวา "เอหิ, อมฺหากํ เคหํ คมิสฺสาม าติ อาเนสิ. เถโร อาคนฺตฺวา สามเณเร ทิสฺวา "อิเมหิ พฺราหฺมเณหิ ภตฺตํ ลทฺธนฺ ติ ปุจฺฉิตฺวา "น ลทฺธนฺ ติ วุตฺเต, จตุนฺนเมว ภตฺตสฺส ปฏิยตฺตภาวํ ตฺวา "อาหรถ เม ปตฺตนฺ ติ ปตฺตํ คเหตฺวา ปกฺกามิ. พฺราหฺมณีปิ "กึ อิมินา วุตฺตนฺ ติ ปุจฺฉิตฺวา "เอเตสํ นิสินฺนพฺราหฺมณานํ ลทฺธุ วฏฺฏติ, อาหร เม ปตฺตนฺ ติ อตฺตโน ปตฺตํ คเหตฺวา คโต ติ, "น ภุญฺชิตุกาโม ภวิสฺสติ, สีฆํ คนฺตฺวา อญฺํ โอโลเกตฺวา อาเนหี ติ. พฺราหฺมโณ คนฺตฺวา มหาโมคฺคลฺลานตฺเถรํ ทิสฺวา ตเถว วตฺวา อาเนสิ. โสปิ สามเณเร ทิสฺวา ตเถว วตฺวา ปตฺตํ คเหตฺวา ปกฺกามิ. อถ นํ พฺราหฺมณี อาห "เอเต น ภุญฺชิตุกามา, พฺราหฺมณวาทกํ คนฺตฺวา เอกํ มหลฺลกพฺราหฺมณํ อาเนหี ติ. สามเณราปิ ปาโต ปฏฺาย กิญฺจิ อลภมานา ชิฆจฺฉาย ปีฬิตา นิสีทึสุ. อถ เนสํ คุณเตเชน สกฺกสฺส อาสนํ อุณฺหาการํ ทสฺเสสิ. โส อาวชฺชนฺโต เตสํ ปาโต ปฏฺาย นิสินฺนานํ กิลนฺตภาวํ ตฺวา "มยา ตตฺถ คนฺตุ วฏฺฏตี ติ ชราชิณฺณมหลฺลกพฺราหฺมโณ หุตฺวา ตสฺมึ พฺราหฺมณวาทเก พฺราหฺมณานํ อคฺคาสเน นิสีทิ. พฺราหฺมโณ ตํ ทิสฺวา "อิทานิ เม พฺราหฺมณี อตฺตมนา ภวิสฺสตี ติ "เอหิ, เคหํ คมิสฺสาม าติ ตํ อาทาย เคหํ อคมาสิ. พฺราหฺมณี ตํ ทิสฺวาว ตุฏฺจิตฺตา ทฺวีสุ อาสเนสุ อตฺถรณํ เอกสฺมึ อตฺถริตฺวา "อยฺย อิธ นิสีท าติ อาห. สกฺโก เคหํ ปวิสิตฺวา จตฺตาโร สามเณเร ปญฺจปฺปติฏฺิเตน วนฺทิตฺวา เตสํ อาสนปริยนฺเต ภูมิยํ ปลฺลงฺเกน นิสีทิ. อถ นํ ทิสฺวา พฺราหฺมณี พฺราหฺมณํ อาห "อโห เต พฺราหฺมโณ อานีโต, เอตํปิ ๓ อุมฺมตฺตกํ คเหตฺวา อาคโต สิ, อตฺตโน นตฺตุมตฺเต วนฺทนฺโต วิจรติ; กึ อิมินา, นีหราหิ นนฺ ติ. โส ขนฺเธปิ หตฺเถปิ กจฺฉายปิ คเหตฺวา นิกฺกฑฺฒิยมาโน อุฏฺาตุปิ น อิจฺฉติ. อถ นํ พฺราหฺมณี "เอหิ พฺราหฺมณ, ตฺวํ เอกสฺมึ หตฺเถ คณฺห, อหํ เอกสฺมึ คณฺหิสฺสามี ติ. อุโภปิ ทฺวีสุ หตฺเถสุ คเหตฺวา ปิฏฺิยํ โปเถนฺตา เคหทฺวารโต พหิ อกํสุ. สกฺโกปิ นิสินฺนฏฺาเนเยว นิสินฺโน หตฺถํ ปริวตฺเตสิ. เต นิวตฺติตฺวา ตํ นิสินฺนเมว ทิสฺวา ภีตรวํ รวนฺตา วิสฺสชฺเชสุ. ตสฺมึ ขเณ สกฺโก อตฺตโน สกฺกภาวํ ชานาเปสิ. อถ เนสํ อาหารํ อทํสุ. ปญฺจปิ ชนา อาหารํ คเหตฺวา เอโก กณฺณิกมณฺฑลํ วินิวิชฺฌิตฺวา เอโก ฉทนสฺส ปุริมภาคํ เอโก ปจฺฉิมภาคํ เอโก ปวิยํ นิมุชฺชิตฺวา สกฺโกปิ เอเกน าเนน นิกฺขมี ติ เอวํ ปญฺจปิ ชนา ปญฺจ านานิ อคมํสุ. ตโต ปฏฺาย จ ปน ตํ เคหํ กิร ปญฺจฉิทฺทเคหํ นาม ชาตํ สามเณเรปิ วิหารํ คตกาเล ภิกฺขู "อาวุโส กีทิสนฺ ติ ปุจฺฉึสุ. "มา โน ปุจฺฉถ, อมฺหากํ ทิฏฺกาลโต ปฏฺาย พฺราหฺมณี โกธาภิภูตา ปญฺตฺตาสเนสุ โน นิสีทิตุปิ อทตฺวา `สีฆํ มหลฺลกพฺราหฺมณํ อาเนหี ติ อาห, อมฺหากํ อุปชฺฌาโย อาคนฺตฺวา อมฺเห ทิสฺวา `อิเมสํ นิสินฺนพฺราหฺมณานํ ลทฺธุ วฏฺฏตี ติ ปตฺตํ อาหราเปตฺวา นิกฺขมิ, `อญฺํ มหลฺลกพฺราหฺมณํ อาเนหี ติ วุตฺเต, พฺราหฺมโณ มหาโมคฺคลฺลานตฺเถรํ อาเนสิ, โส อมฺเห ทิสฺวา ตเถว วตฺวา ปกฺกามิ, อถ พฺราหฺมณี `น เอเต ภุญฺชิตุกามา, คจฺฉ พฺราหฺมณวาทกโต เอกํ มหลฺลกพฺราหฺมณํ อาเนหี ติ พฺราหฺมณํ ปหิณิ, โส ตตฺถ คนฺตฺวา พฺราหฺมณเวเสน อาคตํ สกฺกํ อาเนสิ, ตสฺส าคตกาเล อมฺหากํ อาหารํ อทํสู ติ. "เอวํ กโรนฺตานํ ปน เตสํ ตุมฺเห น กุชฺฌิตฺถ าติ. "น กุชฺฌิมฺหา ติ. ภิกฺขู ตํ สุตฺวา สตฺถุ อาโรเจสุ "ภนฺเต อิเม `น กุชฺฌิมฺหาติ อภูตํ วตฺวา อญฺํ พฺยากโรนฺตี ติ. สตฺถา "ภิกฺขเว ขีณาสวา นาม วิรุทฺเธสุปิ น วิรุชฺฌนฺติเยว าติ วตฺวา อิมํ คาถม าห
	"อวิรุทฺธํ วิรุทฺเธสุ อตฺตทณฺเฑสุ นิพฺพุตํ สาทาเนสุ อนาทานํ ตม หํ พฺรูมิ พฺราหฺมณนฺ ติ.
	ตตฺถ "อวิรุทฺธนฺติ: อาฆาตวเสน วิรุทฺเธสุปิ โลกิยมหาชเนสุ
อาฆาตาภาเวน อวิรุทฺธํ หตฺถคเต ทณฺเฑ วา สตฺเถ วา อวิชฺชมาเนปิ ปเรสํ ปหารทานโต อวิรตตฺตา อตฺตทณฺเฑสุ ชเนสุ นิพฺพุตํ นิกฺขิตฺตทณฺฑํ ปญฺจนฺนํ ขนฺธานํ "อหํ มมนฺ ติ คหิตตฺตา สาทาเนสุ ตสฺส คหณสฺส อภาเวน อนาทานํ ตํ เอวรูปํ อหํ พฺราหฺมณํ วทามี ติ อตฺโถ.

	เทสนาวสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปาปุณึสู ติ.
สามเณรวตฺถุ.
************
๑. สี. ยุ. เอตฺถนฺตเร "จตฺตาโรติ อตฺถิ. ๒. ม. อุทฺทิสาเปตฺวา. ๓. สี. ยุ. เอวํ ปิตุมตฺตกํ.