ชั้นประโยค ป.ธ.๓

	๓๐. จนฺทาภตฺเถรวตฺถุ. (๒๙๓)

	"จนฺทํวาติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต
จนฺทาภตฺเถรํ อารพฺภ กเถสิ.

	ตตฺร ายํ อนุปุพฺพีกถา:
	"อตีเต กิร เอโก พาราณสิยํ ๑ วาณิโช "ปจฺจนฺตํ คนฺตฺวา
จนฺทนํ อาหริสฺสามี ติ พหูนิ วตฺถาภรณาทีนิ คเหตฺวา ปญฺจหิ สกฏสเตหิ ปจฺจนฺตํ คนฺตฺวา คามทฺวาเร นิวาสํ คเหตฺวา อฏวิยํ โคปาลทารเก ปุจฺฉิ "อิมสฺมึ คาเม ปพฺพตปาทกมฺมิโก โกจิ มนุสฺโส อตฺถี ติ. "อาม อตฺถี ติ. "โก นาเม โส ติ. "อสุโก นาม าติ. "ภริยาย ปน สฺส ปุตฺตานํ วา กึ นามนฺ ติ. "อิทญฺจิทญฺจ าติ. "กหํ ปน สฺส [าเน] เคหนฺ ติ. "อสุกฏฺาเน นามาติ. โส เตหิ ทินฺนสญฺาย สุขยานเก นิสีทิตฺวา ตสฺส เคหทฺวารํ คนฺตฺวา ยานา โอรุยฺห เคหํ ปวิสิตฺวา "อสุกนาเม ติ ตํ อิตฺถึ ปกฺโกสิ. สา "เอโก โน าตโก ภวิสฺสตี ติ เวเคน าคนฺตฺวา อาสนํ ปญฺาเปสิ. โส ตตฺถ นิสีทิตฺวา นามํ วตฺวา "สหาโย เม กหนฺ ติ ปุจฺฉิ. "อรญฺํ คโต สามี ติ. "มม ปุตฺโต อสุโก นาม มม ธีตา อสุกา นาม กหนฺ ติ สพฺเพสํ นามํ กิตฺเตนฺโตว ปุจฺฉิตฺวา "อิมานิ เนสํ วตฺถาภรณานิ ทเทยฺยาสิ, สหายกสฺสาปิ เม อฏวิโต อาคตกาเล อิทํ วตฺถาภรณํ ทเทยฺยาสี ติ อทาสิ. สา ตสฺส อุฬารสกฺการํ กตฺวา สามิกสฺส อาคตกาเล "สามิ อิมินา อาคตกาลโต ปฏฺาย สพฺเพสํ นามํ วตฺวา อิทญฺจิทญฺจ ทินฺนนฺติ อาห. โสปิ สฺส กตฺตพฺพยุตฺตกํ กริ. อถ นํ สายํ สยเน นิสินฺโน ปุจฺฉิ "สมฺม ปพฺพตปาเท จรนฺเตน เต กึ พหุ ทิฏฺปุพฺพนฺ ติ. "อญฺํ น ปสฺสามิ, รตฺตสาขา ปน เม พหู รุกฺขา ทิฏฺา ติ. "พหู รุกฺขา ติ. "อาม พหู ติ. "เตนหิ เต อมฺหากํ ทสฺเสหี ติ เตน สทฺธึ คนฺตฺวา รตฺตจนฺทนรุกฺเข ฉินฺทิตฺวา ปญฺจ สกฏสตานิ ปูเรตฺวา อาคจฺฉนฺโต ตํ อาห "สมฺม พาราณสิยํ อสุกฏฺาเน นาม มม เคหํ, กาเลน กาลํ มม สนฺติกํ อาคจฺเฉยฺยาสิ, อญฺเน เม ปณฺณากาเรน อตฺโถ นตฺถิ, รตฺตสาขรุกฺเขเอว อาหเรยฺยาสี ติ. โส "สาธู ติ วตฺวา กาเลน กาลํ ตสฺส สนฺติกํ อาคจฺฉนฺโต รตฺตจนฺทนเมว อาหรติ. ๒ โสปิ สฺส พหุ ธนํ เทติ. ตโต อปเรน สมเยน, ปรินิพฺพุเต กสฺสปทสพเล, ปติฏฺิเต กาญฺจนถูเป, โส ปุริโส พหุ จนฺทนํ อาทาย พาราณสึ อคมาสิ. อถ สฺส โส สหายโก วาณิโช พหุ จนฺทนํ ปึสาเปตฺวา ปาตึ ปูเรตฺวา "เอหิ สมฺม ๓, ยาว ภตฺตํ ปจฺจติ, ตาว เจติยกรณฏฺานํ คนฺตฺวา อาคมิสฺสาม าติ ตํ อาทาย ตตฺถ คนฺตฺวา จนฺทนปูชํ อกาสิ. โสปิ สฺส ปจฺจนฺตวาสี สหายโก เจติยกุจฺฉิยํ จนฺทเนน จนฺทมณฺฑลํ อกาสิ. เอตฺตกเมว สฺส ปุพฺพกมฺมํ.
	โส ตโต จุโต เทวโลเก นิพฺพตฺติตฺวา เอกํ พุทฺธนฺตรํ
ตตฺถ เขเปตฺวา อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท ราชคหนคเร พฺราหฺมณ- มหาสาลกุเล นิพฺพตฺติ. ตสฺส นาภิมณฺฑลโต จนฺทมณฺฑลสทิสา ปภา อุฏฺหิ. เตน สฺส "จนฺทาโภ เตฺวว นามํ กรึสุ. เจติเย กิร สฺส จนฺทมณฺฑลกรณสฺส นิสฺสนฺโท เอส. พฺราหฺมณา จินฺตยึสุ "สกฺกา อมฺเหหิ อิมํ คเหตฺวา โลกํ ขาทิตุนฺ ติ ตํ ยานเก นิสีทาเปตฺวา "โย อิมสฺส สรีรํ หตฺเถน ปรามสติ, โส เอวรูปํ นาม อิสฺสริยสมฺปตฺตึ ลภตี ติ วตฺวา วิจรึสุ. สตํ วา สหสฺสํ วา สตสหสฺสํ ๔ วา ททมานาเอว ตสฺส สรีรํ หตฺเถน ผุสิตุ ลภนฺติ. เต เอวํ อนุวิจรนฺตา สาวตฺถึ อนุปฺปตฺตา นครสฺส จ วิหารสฺส จ อนฺตรา นิวาสํ คณฺหึสุ. สาวตฺถิยํปิ ปญฺจโกฏิมตฺตา อริยสาวกา ปุเรภตฺตํ ทานํ ทตฺวา ปจฺฉาภตฺตํ คนฺธมาลาวตฺถเภสชฺชาทิหตฺถา ธมฺมสฺสวนาย คจฺฉนฺติ. พฺราหฺมณา เต ทิสฺวา "กหํ คจฺฉถ าติ ปุจฺฉึสุ. "สตฺถุ สนฺติกํ ธมฺมสฺสวนาย าติ. "เอถ ตตฺถ คนฺตฺวา กึ กริสฺสถ, อมฺหากํ จนฺทาภพฺราหฺมณสฺส อานุภาวสทิโส อานุภาโว นตฺถิ, เอตสฺส หิ สรีรํ ผุสนฺตา อิทํ นาม ลภนฺติ, เอถ ปสฺสถ นนฺ ติ. "ตุมฺหากํ จนฺทาภพฺราหฺมณสฺส โก อานุภาโว นาม, อมฺหากํ สตฺถาเยว มหานุภาโว ติ. เต อญฺมญฺํ สญฺาเปตุ อสกฺโกนฺตา "วิหารํ คนฺตฺวา จนฺทาภพฺราหฺมณสฺส วา อมฺหากํ วา สตฺถุ อานุภาวํ ชานิสฺสาม าติ ตํ คเหตฺวา วิหารํ อคมํสุ. สตฺถา, ตสฺมึ อตฺตโน สนฺติกํ อุปสงฺกมนฺเตเยว, จนฺทาภาย อนฺตรธานํ อกาสิ. โส สตฺถุ สนฺติเก องฺคารปจฺฉิยํ กาโก วิย อโหสิ. อถ นํ เอกมนฺตํ นยึสุ. อาภา ปฏิปากติกา อโหสิ. ปุน สตฺถุ สนฺติกํ อานยึสุ. อาภา ตเถว อนฺตรธายิ. เอวํ ติกฺขตฺตุ คนฺตฺวา อนฺตรธายมานํ อาภํ ทิสฺวา จนฺทาโภ จินฺเตสิ "อยํ อาภาย อนฺตรธานมนฺตํ ชานาติ มญฺเติ. โส สตฺถารํ ปุจฺฉิ "กึ นุ โข อาภาย อนฺตรธานมนฺตํ ชานาถ าติ. "อาม ชานามี ติ. "เตนหิ เม เทถ าติ. "น สกฺกา อปพฺพชิตสฺส ทาตุนฺ ติ. โส พฺราหฺมเณ อาห "เอตสฺมึ มนฺเต คหิเต, อหํ สกลชมฺพุทีเป เชฏฺโก ภวิสฺสามิ, ตุมฺเห เอตฺเถว โหถ, อหํ ปพฺพชิตฺวา กติปาเหเนว มนฺตํ คณฺหิสฺสามีติ. โส สตฺถารํ ปพฺพชฺชํ ยาจิตฺวา อุปสมฺปทํ ลภิ. ๕ อถ สฺส ทฺวตฺตึสาการํ อาจิกฺขิ. โส "กึ อิทนฺ ติ ปุจฺฉิ. "อิทํ มนฺตสฺส ปริกมฺมํ, สชฺฌายิตุ วฏฺฏตี ติ. พฺราหฺมณาปิ อนฺตรนฺตรา อาคนฺตฺวา "คหิโต เต มนฺโต ติ ปุจฺฉึสุ. "น ตาว คณฺหามีติ. โส กติปาหสฺเสว อรหตฺตํ ปตฺวา พฺราหฺมเณหิ อาคนฺตฺวา ปุจฺฉิตกาเล "ยาถ ตุมฺเห, อิทาน าหํ อคมนธมฺโม ๖ ชาโต ติ อาห. ภิกฺขู ตถาคตสฺส อาโรเจสุ "อยํ ภนฺเต อภูตํ วตฺวา อญฺํ พฺยากโรตี ติ. สตฺถา "ขีณาสโว อิทานิ ภิกฺขเว มม ปุตฺโต จนฺทาโภ ภูตเมว กเถตี ติ วตฺวา อิมํ คาถม าห
	"จนฺทํ ว วิมลํ สุทฺธํ วิปฺปสนฺนม นาวิลํ นนฺทิภวปริกฺขีณํ ตม หํ พฺรูมิ พฺราหฺมณนฺติ.
	ตตฺถ "วิมลนฺติ: อพฺภาทิมลรหิตํ. สุทฺธนฺติ: นิรุปกฺกิเลสํ.
วิปฺปสนฺนนฺติ: ปสนฺนจิตฺตํ. อนาวิลนฺติ: กิเลสาทิมลรหิตํ. ๗ นนฺทิภวปริกฺขีณนฺติ: ตีสุ ภเวสุ ปริกฺขีณตณฺหํ ตม หํ พฺราหฺมณํ วทามี ติ อตฺโถ.

	เทสนาวสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปาปุณึสู ติ.
จนฺทาภตฺเถรวตฺถุ.
************
๑. สี. พาราณสีวาสี. ม. ยุ. พาราณสิวาสี. ๒. สี. ม. ยุ. หรติ. ๓. สี. มยฺหํ. ๔. สี. ม. ยุ. "สตสหสฺสนฺติ นตฺถิ. ๕. สี. ยุ. ยาจิตฺวา ปพฺพชิตฺวา อุปสมฺปชฺชิ. ๖. ม. อนาคมนธมฺโม. ๗. สี. นิกฺกิเลสํ กิเลสาวิลตฺตรหิตํ. ม. กิเลสาวิลตฺตรหิตํ.