ชั้นประโยค ป.ธ.๓

	๑๒. สุมนสามเณรวตฺถุ. (๒๖๓)

	"โย หเวติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา ปุพฺพาราเม วิหรนฺโต
สุมนสามเณรํ อารพฺภ กเถสิ.

	ตตฺร ายํ อนุปุพฺพีกถา: "ปทุมุตฺตรกาลสฺมึ หิ เอโก กุลปุตฺโต
สตฺถารํ จตุปริสมชฺเฌ เอกํ ภิกฺขุ ทิพฺพจกฺขุกานํ อคฺคฏฺาเน เปนฺตํ ทิสฺวา ตํ สมฺปตฺตึ ปตฺถยมาโน สตฺถารํ นิมนฺเตตฺวา สตฺตาหํ พุทฺธปฺปมุขสฺส ภิกฺขุสงฺฆสฺส ทานํ ทตฺวา "ภนฺเต อหํปิ อนาคเต เอกสฺส พุทฺธสฺส สาสเน ทิพฺพจกฺขุกานํ อคฺโค ภเวยฺยนฺ ติ ปตฺถนํ เปสิ. สตฺถา กปฺปสตสหสฺสํ โอโลเกนฺโต ตสฺส ปตฺถนาย สมิชฺฌนภาวํ วิทิตฺวา "อิโต กปฺปสตสหสฺสมตฺถเก โคตมพุทฺธสฺส สาสเน ทิพฺพจกฺขุกานํ อคฺโค อนุรุทฺธตฺเถโร นาม ภวิสฺสสี ติ พฺยากาสิ. โส ตํ พฺยากรณํ สุตฺวา เสฺว ปตฺตพฺพํ วิย ตํ สมฺปตฺตึ มญฺมาโน, ปรินิพฺพุเต สตฺถริ, ภิกฺขู ทิพฺพจกฺขุปริกมฺมํ ปุจฺฉิตฺวา สตฺตโยชนิกํ กาญฺจนถูปํ ปริกฺขิปิตฺวา อเนกานิ ทีปรุกฺขสหสฺสานิ กาเรตฺวา ทีปปูชํ กาเรตฺวา ตโต จุโต เทวโลเก นิพฺพตฺติตฺวา เทวมนุสฺเสสุ สตสหสฺสกปฺปานิ สํสริตฺวา อิมสฺมึ กปฺเป พาราณสิยํ ทลิทฺทกุเล นิพฺพตฺโต สุมนเสฏฺึ นิสฺสาย ตสฺส ติณหารโก หุตฺวา ชีวิตํ กปฺเปสิ. "อนฺนภาโร ติ สฺส นามํ อโหสิ. สุมนเสฏฺีปิ ตสฺมึ นคเร นิจฺจกาลํ มหาทานํ เทติ. อเถกทิวสํ อุปริฏฺโ นาม ปจฺเจกพุทฺโธ คนฺธมาทเน นิโรธสมาปตฺติโต วุฏฺาย "กสฺส นุ โข อชฺช อนุคฺคหํ กริสฺสามี ติ จินฺเตตฺวา "อชฺช มยา อนฺนภารสฺส อนุคฺคหํ กาตุ วฏฺฏติ, อิทานิ จ โส อฏวิโต ติณํ อาทาย เคหํ อาคมิสฺสตี ติ ตฺวา ปตฺตจีวรม าทาย อิทฺธิยา คนฺตฺวา อนฺนภารสฺส สมฺมุเข ปจฺจุฏฺาสิ. อนฺนภาโร ตํ ตุจฺฉปตฺตหตฺถํ ทิสฺวา "อปิ ภนฺเต ภิกฺขํ ลภิตฺถ าติ ปุจฺฉิตฺวา, "ลภิสฺสามิ มหาปุฺา ติ วุตฺเต, "เตนหิ ภนฺเต โถกํ อาคเมถ าติ ติณกาชํ ฉฑฺเฑตฺวา เวเคน เคหํ คนฺตฺวา "ภทฺเท มยฺหํ ปิตภาคภตฺตํ อตฺถิ นตฺถี ติ ภริยํ ปุจฺฉิตฺวา, "อตฺถิ สามี ติ วุตฺเต, เวเคน ปจฺจาคนฺตฺวา ปจฺเจกพุทฺธสฺส ปตฺตํ อาทาย "มยฺหํ ทาตุกามตาย สติ, เทยฺยธมฺโม น โหติ, เทยฺยธมฺเม สติ, ปฏิคฺคาหกํ น ลภามิ, อชฺช ปน เม ปฏิคฺคาหโก จ ทิฏฺโ เทยฺยธมฺโม จ อตฺถิ, ลาภา วต เม ติ เคหํ คนฺตฺวา ปตฺเต ภตฺตํ อากิราเปตฺวา ๑ ปจฺจาหริตฺวา ปจฺเจกพุทฺธสฺส หตฺเถ ปติฏฺาเปตฺวา
	"อิมินา ปน ทาเนน มา เม ทาลิทฺทิยํ อหุ, `นตฺถี ติ วจนํ นาม มา อโหสิ ภวาภเว.
ภนฺเต เอวรูปา ทุชฺชีวิตา มุจฺเจยฺยํ; `นตฺถี ติ ปทเมว น สุเณยฺยนฺ ติ ปตฺถนํ เปสิ. ปจฺเจกพุทฺโธ "เอวํ โหตุ มหาปุญฺาติ อนุโมทนํ กตฺวา ปกฺกามิ. สุมนเสฏฺิโนปิ ฉตฺเต อธิวตฺถา เทวตา
	"อโห ทานํ ปรมทานํ อุปริฏฺเ สุปฺปติฏฺิตนฺ ติ
วตฺวา ติกฺขตฺตุ สาธุการํ อทาสิ. อถ นํ เสฏฺี "กึ มํ เอตฺตกํ กาลํ ทานํ ททมานํ น ปสฺสสี ติ อาห. "น าหํ ตว ทานํ อารพฺภ สาธุการํ เทมิ อนฺนภาเรน ปน อุปริฏฺสฺส ทินฺนปิณฺฑปาเต ปสีทิตฺวา มยา เอส สาธุกาโร ปวตฺติโต ติ. โส "อจฺฉริยํ วต โภ: อหํ เอตฺตกํ กาลํ ทานํ เทนฺโต เทวตํ สาธุการํ ทาเปตุ นาสกฺขึ, อนฺนภาโร มํ นิสฺสาย ชีวนฺโต เอกปิณฺฑปาเตเนว สาธุการํ ทาเปสิ; ตสฺส ทาเน อนุจฺฉวิกํ กตฺวา ตํ ปิณฺฑปาตํ มม สนฺตกํ กริสฺสามี ติ จินฺเตตฺวา ตํ ปกฺโกสาเปตฺวา "อชฺช ตยา กสฺสจิ กิญฺจิ ทินฺนนฺ ติ ปุจฺฉิ. "อาม สามิ, อุปริฏฺ- ปจฺเจกพุทฺธสฺส เม อชฺช ภตฺตํ ทินฺนนฺ ติ. "หนฺท โภ กหาปณํ คเหตฺวา เอตํ มยฺหํ ปิณฺฑปาตํ เทหี ติ. "น เทมิ สามีติ. โส ยาว สหสฺสํ วฑฺเฒสิ. อิตโร สหสฺเสนาปิ นาทาสิ. อถ นํ "โหตุ โภ, ยทิ ปิณฺฑปาตํ น เทสิ, สหสฺสํ คเหตฺวา ปตฺตึ เม เทหี ติ อาห. โส "อยฺเยน สทฺธึ มนฺเตตฺวา ชานิสฺสามี ติ เวเคน ปจฺเจกพุทฺธํ สมฺปาปุณิตฺวา "ภนฺเต สุมนเสฏฺี สหสฺสํ ทตฺวา ตุมฺหากํ ปิณฺฑปาเต ปตฺตึ ยาจติ, กึ กโรมี ติ ปุจฺฉิ. อถ สฺส โส อุปมํ อาหริ: เสยฺยถาปิ ปณฺฑิต กุลสติเก คาเม เอกสฺมึ ฆเร ทีโป ชาเลยฺย, เสสา อตฺตโน เตเลน วฏฺฏึ เตเมตฺวา คนฺตฺวา ชาลาเปตฺวา คณฺเหยฺยุ; ปุริมทีปสฺส ปภา `อตฺถี ติ วตฺตพฺพา `นตฺถี ติ. "อติเรกตรา ภนฺเต ปภา โหตี ติ. "เอวเมว ปณฺฑิต อุฬุงฺกยาคุ วา โหตุ กฏจฺฉุภิกฺขา วา, อตฺตโน ปิณฺฑปาเต ปเรสํ ปตฺตึ เทนฺตสฺส, ยตฺตกานํ เทติ, ตตฺตกํ วฑฺฒติ; ตฺวํ หิ เอกเมว ปิณฺฑปาตํ อทาสิ; เสฏฺิสฺส ปน ปตฺติยา ทินฺนาย, เทฺว ปิณฺฑปาตา โหนฺติ: เอโก ตว เอโก ตสฺส าติ. โส "สาธุ ภนฺเต ติ ตํ อภิวาเทตฺวา เสฏฺิสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา "คณฺห สามิ ปตฺตินฺ ติ อาห. "เตนหิ อิเม กหาปเณ คณฺห าติ. "น าหํ ปิณฺฑปาตํ วิกฺกีณามิ, สทฺธาย เต ปตฺตึ ทมฺมี ติ. "ตฺวํ สทฺธาย เทสิ, สทฺธาย อหํปิ ตว คุณํ ปูเชมิ; คณฺห ตาต, อิโต ปฏฺาย ปน มา สหตฺถา กมฺมํ อกาสิ. วีถิยํ ฆรํ มาเปตฺวา วส, เยน จ เต อตฺโถ โหติ, สพฺพํ มม สนฺติกา คณฺหาหี ติ อาห. นิโรธา วุฏฺิตสฺส ปน ทินฺโน ปิณฺฑปาโต ตทเหว วิปากํ เทติ; ตสฺมา ราชาปิ ตํ ปวตฺตึ สุตฺวา อนฺนภารํ ปกฺโกสาเปตฺวา ปตฺตึ คเหตฺวา มหนฺตํ โภคํ ทตฺวา ตสฺส เสฏฺิฏฺานํ ทาเปสิ. โส สุมนเสฏฺิสฺส สหายโก หุตฺวา ยาวชีวํ ปุญฺานิ กตฺวา ตโต จุโต เทวโลเก นิพฺพตฺติตฺวา เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต, อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท กปิลวตฺถุนคเร อมิโตทนสฺส สกฺกสฺส เคเห ปฏิสนฺธึ คณฺหิ. "อนุรุทฺโธ ติ สฺส นามํ กรึสุ. โส มหานามสกฺกสฺส กนิฏฺภาตา สตฺถุ จุลฺลปิตุ ปุตฺโต ปรมสุขุมาโล มหาปุญฺโ อโหสิ.
	เอกทิวสํ กิร ฉสุ ขตฺติเยสุ ปูเว ลกฺขํ กตฺวา คุเลหิ
กีฬนฺเตสุ, อนุรุทฺโธ ปราชิโต, ปูวานํ อตฺถาย มาตุ สนฺติกํ ปหิณิ. สา มหนฺตํ สุวณฺณถาลํ ปูเรตฺวา ปูเว เปเสสิ. ปูเว ขาทิตฺวา ปุน กีฬนฺโต ปราชิโต ตเถว ปหิณิ. เอวํ ติกฺขตฺตุ ปูเวสุ อาหเฏสุ, จตุตฺเถ วาเร มาตา "อิทานิ ปูวา นตฺถี ติ ปหิณิ. ตสฺสา วจนํ สุตฺวา "นตฺถี ติ ปทสฺส อสฺสุตปุพฺพตาย "นตฺถิปูวา นาม อิทานิ ภวิสฺสนฺตี ติ สญฺํ กตฺวา "คจฺฉ, นตฺถิปูเว อาหร าติ เปเสสิ. อถ สฺส มาตา, "นตฺถิปูเว กิร อยฺเย เทถ าติ วุตฺเต, "มม ปุตฺเตน `นตฺถี ติ ปทํ อสฺสุตปุพฺพํ, กถํ นุ โข ตํ นตฺถิภาวํ ชานาเปยฺยนฺ ติ, สุวณฺณปาตึ โธวิตฺวา อปราย สุวณฺณปาติยา ปฏิกุชฺชิตฺวา "หนฺท ตาต อิมํ มม ปุตฺตสฺส เทหี ติ ปหิณิ. ตสฺมึ ขเณ นครปริคฺคาหกา เทวตา "อมฺหากํ สามินา อนฺนภารกาเล อุปริฏฺปจฺเจกพุทฺธสฺส ภาคภตฺตํ ทตฺวา `นตฺถี ติ ปทเมว น สุเณยฺยนฺติ ปตฺถนา ปิตา: สเจ มยํ ตม ตฺถํ ตฺวา อชฺฌุเปกฺเขยฺยาม, มุทฺธาปิ โน สตฺตธา ผเลยฺย าติ จินฺเตตฺวา ทิพฺพปูเวหิ ปาตึ ปูรยึสุ. โส ปุริโส ปาตึ อาหริตฺวา เตสํ สนฺติเก เปตฺวา วิวริ. เตสํ คนฺโธ สกลนครํ ผริ. ปูเว ปน มุเข ปิตมตฺเต, สตฺตรสหรณีสหสฺสานิ ผริตฺวา อฏฺาสิ. อนุรุทฺโธ จินฺเตสิ "น มํ มญฺเ อิโต ปุพฺเพ มาตา ปิยายติ, น หิ เม อญฺทา ตาย นตฺถิปูวา นาม ปกฺกปุพฺพา ติ. โส คนฺตฺวา มาตรํ เอวม าห "อมฺม น าหํ ตว ปิโย ติ. "ตาต กึ วเทสิ, มม อกฺขีหิปิ หทยมํสโตปิ ตฺวํ ปิยตโร ติ. "สจ าหํ อมฺม ตว ปิโย, กสฺมา มม ปุพฺเพ เอวรูเป นตฺถิปูเว นาม น อทาสี ติ. สา ตํ ปุริสํ ปุจฺฉิ "ตาต กิญฺจิ ปาติยํ อโหสี ติ. "อาม อยฺเย, ปูวานํ ปาติ ปริปุณฺณา อโหสิ, น เม เอวรูปา ทิฏฺปุพฺพา ติ. สา จินฺเตสิ "ปุตฺโต เม กตปุญฺโ, เทวตาหิ สฺส ทิพฺพปูวา ปหิตา ภวิสฺสนฺตี ติ. โสปิ มาตรํ อาห "อมฺม น มยา เอวรูปา ปูวา ขาทิตปุพฺพา, อิโต ปฏฺาย เม นตฺถิปูวเมว ๒ ปเจยฺยาสี ติ. สา ตโต ปฏฺาย เตน "ปูเว ขาทิตุกาโม มฺหี ติ วุตฺตกาเล สุวณฺณปาตึ โธวิตฺวา อญฺาย ปาติยา ปฏิกุชฺชิตฺวา ปหิณติ. เทวตา ปาตึ ปูเรนฺติ. เอวํ โส อคารมชฺเฌ วสนฺโต "นตฺถี ติ ปทสฺส อตฺถํ อชานิตฺวา ทิพฺพปูเวเยว ปริภุญฺชิ. สตฺถุ ปน ปริวารตฺถํ กุลปฺปฏิปาฏิยา สากิยกุมาเรสุ ปพฺพชนฺเตสุ, มหานาเมน สกฺเกน "ตาต อมฺหากํ กุเล โกจิ ปพฺพชิโต นตฺถิ, ตยา วา ปพฺพชิตพฺพํ มยา วา ติ วุตฺเต, โส อาห "อหํ อติสุขุมาโล ปพฺพชิตุ น สกฺขิสฺสามี ติ. "เตนหิ กมฺมนฺตํ อุคฺคณฺห, อหํ ปพฺพชิสฺสามี ติ. "โก เอส กมฺมนฺโต นาม าติ. โส หิ ภตฺตสฺส อุฏฺานฏฺานํปิ น ชานาติ, กมฺมนฺตํ กิเมว ชานิสฺสติ; ตสฺมา เอวม าห.
	เอกทิวสํ หิ "อนุรุทฺโธ ภทฺทิโย กิมฺพิโล ติ ตโย ชนา
"ภตฺตํ นาม กหํ อุฏฺาตี ติ มนฺตยึสุ. เตสุ กิมฺพิโล "โกฏฺเสุ อุฏฺาตี ติ อาห. โส กิเร กทิวสํ วีหี โกฏฺมฺหิ ปกฺขิปนฺเต อทฺทส; ตสฺมา "โกฏฺเ ภตฺตํ อุปฺปชฺชตี ติ สญฺาย เอวม าห. อถ นํ ภทฺทิโย "ตฺวํ น ชานาสี ติ วตฺวา "ภตฺตํ นาม อุกฺขลิยํ อุฏฺาตี ติ อาห. โส กิเร กทิวสํ อุกฺขลิโต ภตฺตํ วฑฺเฒนฺเต ทิสฺวา "เอตฺเถเว ตํ อุปฺปชฺชตี ติ สญฺมกาสิ; ตสฺมา เอวม าห. อนุรุทฺโธ เต "อุโภปิ ตุมฺเห น ชานาถ าติ วตฺวา "รตนุพฺเพธมกุลาย มหาสุวณฺณปาติยํ ภตฺตํ อุฏฺาตี ติ อาห. เตน กิร เนว วีหี โกฏฺเฏนฺตา น ภตฺตํ ปจนฺตา ทิฏฺปุพฺพา, สุวณฺณปาติยํ วฑฺเฒตฺวา ปุรโต ปิตภตฺตเมว ปสฺสติ; ตสฺมา "ปาติยํ เยเว ตํ [ภตฺตํ] อุปฺปชฺชตี ติ สญฺมกาสิ; ตสฺมา เอวม าห. เอวํ ภตฺตุฏฺานฏฺานํปิ อชานนฺโต มหาปุญฺโ กุลปุตฺโต กมฺมนฺเต กึ ชานิสฺสติ.
	โส "เอหิ โข เต อนุรุทฺธ ฆราวาสตฺถํ อนุสาสิสฺสามิ:
ปมํ เขตฺตํ กสาเปตพฺพนฺ ติ อาทินา นเยน ภาตรา วุตฺตานํ กมฺมนฺตานํ อปริยนฺตภาวํ สุตฺวา "น เม ฆราวาเสน อตฺโถติ มาตรํ อาปุจฺฉิตฺวา ภทฺทิยปมุเขหิ ปญฺจหิ สากิยกุมาเรหิ สทฺธึ นิกฺขมิตฺวา อนุปิยมฺพวเน สตฺถารํ อุปสงฺกมิตฺวา ปพฺพชิ. ปพฺพชิตฺวา จ ปน สมฺมาปฏิปทํ ปฏิปนฺโน อนุปุพฺเพน ติสฺโส วิชฺชา สจฺฉิกตฺวา ทิพฺเพน จกฺขุนา เอกาสเน นิสินฺโนว หตฺถตเล ปิตอามลกานิ วิย สหสฺสโลกธาตุโย โอโลกนสมตฺโถ หุตฺวา
	"ปุพฺเพนิวาสํ ชานามิ, ทิพฺพจกฺขุ วิโสธิตํ, เตวิชฺโช อิทฺธิปตฺโต มฺหิ, กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ ติ
อุทานํ อุทาเนตฺวา "กินฺนุ โข เม กตฺวา อยํ สมฺปตฺติ ลทฺธา ติ โอโลเกนฺโต "ปทุมุตฺตรปาทมูเล ปตฺถนํ เปสินฺ ติ ตฺวา ปุน "สํสาเร สํสรนฺโต อสุกสฺมึ นาม กาเล พาราณสิยํ สุมนเสฏฺึ นิสฺสาย ชีวนฺโต อนฺนภาโร นาม อโหสินฺ ติ ตฺวา
	"อนฺนภาโร ปุเร อาสึ ทลิทฺโท ติณหารโก, ๓ ปิณฺฑปาโต มยา ทินฺโน อุปริฏฺสฺส ยสสฺสิโน ติ ๔
อาห. อถ สฺส เอตท โหสิ "โย โส ตทา มยา อุปริฏฺสฺส ทินฺนปิณฺฑปาตโต กหาปเณ ทตฺวา ปตฺตึ อคฺคเหสิ มม สหายโก สุมนเสฏฺี, กหํ นุ โข โส เอตรหิ นิพฺพตฺโต ติ. อถ นํ "วิชฺฌาฏวิยํ ปพฺพตปาเท มุณฺฑนิคโม นาม อตฺถิ, ตตฺถ มหามุณฺฑสฺส นาม อุปาสกสฺส `มหาสุมโน จูฬสุมโน ติ เทฺว ปุตฺตา, เตสุ โส จูฬสุมโน หุตฺวา นิพฺพตฺโต ติ อทฺทส; ทิสฺวา จ ปน จินฺเตสิ "อตฺถิ นุ โข, ตตฺถ มยิ คเต, อุปกาโร นตฺถี ติ. โส อุปธาเรนฺโต อิทํ อทฺทส "โส, ตตฺถ มยิ คเต, สตฺตวสฺสิโกว นิกฺขมิตฺวา ปพฺพชิสฺสติ, ขุรคฺเคเยว จ อรหตฺตํ ปาปุณิสฺสตี ติ; ทิสฺวา จ ปน, อุปกฏฺเ อนฺโตวสฺเส, อากาเสน คนฺตฺวา คามทฺวาเร โอตริ. มหามุณฺโฑ ปน อุปาสโก เถรสฺส ปุพฺเพปิ วิสฺสาสิโกเอว. โส เถรํ ปิณฺฑปาตกาเล จีวรํ ปารุปนฺตํ ทิสฺวา ปุตฺตํ มหาสุมนํ อาห "ตาต อยฺโย เม อนุรุทฺธตฺเถโร อาคโต, ยาว สฺส อญฺโ โกจิ ปตฺตํ น คณฺหาติ, ตาว สฺส คนฺตฺวา ปตฺตํ คณฺห; อหํ อาสนํ ปญฺาเปสฺสามี ติ. โส ตถา อกาสิ. อุปาสโก เถรํ อนฺโตนิเวสเน สกฺกจฺจํ ปริวิสิตฺวา เตมาสํ วสนตฺถาย ปฏิญฺํ คณฺหิ. เถโร อธิวาเสสิ. อถ นํ เอกทิวสํ ปฏิชคฺคนฺโต วิย เตมาสํ ปฏิชคฺคิตฺวา มหาปวารณาย ติจีวรญฺเจว คุฬเตลตณฺฑุลาทีนิ จ อาหริตฺวา เถรสฺส ปาทมูเล เปตฺวา "คณฺหาถ ภนฺเต ติ อาห. "อลํ อุปาสก น เม อิมินา อตฺโถ ติ. "ภนฺเต วสฺสาวาสิกลาโภ นาเม ส, คณฺหาถ นนฺ ติ. "อลํ อุปาสก าติ. "กิมตฺถํ น คณฺหาถ ภนฺเต ติ. "มยฺหํ สนฺติเก กปฺปิยการโก สามเณโรปิ นตฺถี ติ. "เตนหิ ภนฺเต มม ปุตฺโต มหาสุมโน สามเณโร ภวิสฺสตี ติ. "น เม อุปาสก มหาสุมเนน อตฺโถ ติ. "เตนหิ ภนฺเต จูฬสุมนํ ปพฺพาเชถ าติ. เถโร "สาธู ติ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา จูฬสุมนํ ปพฺพาเชสิ. โส ขุรคฺเคเยว อรหตฺตํ ปาปุณิ. เถโร เตน สทฺธึ อฑฺฒมาสมตฺตํ ตตฺถ วสิตฺวา "สตฺถารํ ปสฺสิสฺสาม าติ ตสฺส าตเก อาปุจฺฉิตฺวา อากาเสน คนฺตฺวา หิมวนฺตปฺปเทเส อรญฺกุฏิกายํ โอตริ. เถโร ปน ปกติยาปิ อารทฺธวิริโย, ตสฺส ตตฺถ ปุพฺพรตฺตาปรรตฺตํ จงฺกมนฺตสฺส อุทรวาโต สมุฏฺหิ. อถ นํ กิลนฺตรูปํ ทิสฺวา สามเณโร ปุจฺฉิ "ภนฺเต กึ โว รุชฺชตี ติ. "อุทรวาโต เม สมุฏฺิโต ติ. "อญฺทาปิ สมุฏฺิตปุพฺโพ ภนฺเต ติ อาห. "อาม อาวุโส ติ. "เกน ผาสุกํ โหติ ภนฺเต ติ. "อโนตตฺตโต ปานีเย ลทฺเธ, ผาสุ โหติ อาวุโส ติ. "เตนหิ ภนฺเต อาหรามี ติ. "สกฺขิสฺสสิ สามเณร าติ. "อาม ภนฺเต ติ. "เตนหิ อโนตตฺเต ปนฺนโก นาม นาคราชา มํ ชานาติ, ตสฺส อาจิกฺขิตฺวา เภสชฺชตฺถาย เอกํ ปานียวารกํ อาหร าติ. โส "สาธู ติ อุปชฺฌายํ วนฺทิตฺวา เวหาสํ อพฺภุคฺคนฺตฺวา ปญฺจโยชนสตํ านํ อคมาสิ. ตํทิวสํ ปน นาคราชา นาคนาฏกปริวุโต อุทกกีฬํ กีฬิตุกาโม โหติ. โส สามเณรํ คจฺฉนฺตํ ทิสฺวาว กุชฺฌิ "อยํ มุณฺฑกสมโณ อตฺตโน ปาทปํสุ มม มตฺถเก โอกิรนฺโต วิจรติ, อโนตตฺเต ปานียตฺถาย อาคโต ภวิสฺสติ, น ทานิ สฺส ปานียํ ทสฺสามี ติ ปญฺาสโยชนิกํ อโนตตฺตทหํ มหาปาติยา อุกฺขลึ ปิทหนฺโต วิย ผเณน ปิทหิตฺวา นิปชฺชิ. สามเณโร นาคราชสฺส อาการํ โอโลเกตฺวาว "กุทฺโธ อยนฺ ติ ตฺวา อิมํ คาถม าห
	"สุโณหิ เม นาคราช อุคฺคเตช มหพฺพล, เทหิ เม ปานียฆฏํ, เภสชฺชตฺถ มฺหิ อาคโต ติ.
ตํ สุตฺวา นาคราชา อิมํ คาถม าห
	"ปุรตฺถิมสฺมึ ทิสาภาเค คงฺคา นาม มหานที มหาสมุทฺทํ อปฺเปติ, ตโต ตฺวํ ปานียํ หร าติ.
	ตํ สุตฺวา สามเณโร "อยํ นาคราชา อตฺตโน อิจฺฉาย
น ทสฺสติ, อหํ พลการํ กตฺวา มหานุภาวํ ๕ ชานาเปตฺวา อิมํ อภิภวิตฺวา ปานียํ คณฺหิสฺสามี ติ จินฺเตตฺวา "มหาราช อุปชฺฌาโย มํ อโนตตฺตโตว ปานียํ อาหราเปติ, เตน าหํ อิทเมว หริสฺสามิ, อเปหิ มา มํ วาเรหี ติ วตฺวา อิมํ คาถม าห
	"อิโตว ปานียํ หาสฺสํ ๖ อิมินา ว มฺหิ อตฺถิโก, ยทิ [๗] ถามพลํ อตฺถิ, นาคราช นิวารย าติ.
อถ นํ นาคราชา อาห
	"สามเณร สเจ อตฺถิ ตว วิกฺกมโปริสํ, อภินนฺทามิ เต วาจํ, หรสฺสุ ปานียํ มม าติ.
	อถ นํ สามเณโร "เอวํ มหาราช หรามี ติ วตฺวา
"สกฺโกนฺโต หราหี ติ วุตฺเต, "เตนหิ สุฏฺฐุ ชานสฺสู ติ ติกฺขตฺตุ ปฏิญฺํ คเหตฺวา `พุทฺธสาสนสฺส อานุภาวํ ทสฺเสตฺวา มยา ปานียํ หริตุ วฏฺฏตี ติ จินฺเตตฺวา อากาสฏฺกเทวตานํ ตาว สนฺติกํ อคมาสิ. ตา อาคนฺตฺวา วนฺทิตฺวา "กึ ภนฺเต ติ วตฺวา อฏฺํสุ. "เอตสฺมึ อโนตตฺตทหปิฏฺเ ปนฺนกนาคราเชน สทฺธึ มม สงฺคาโม ภวิสฺสติ, ตตฺถ คนฺตฺวา ชยปราชยํ โอโลเกถ าติ อาห. โส เอเตเนว นีหาเรน จตฺตาโร โลกปาเล สกฺกสุยามสนฺตุสิต- สุนิมฺมิต ๘ วสวตฺตี จ อุปสงฺกมิตฺวา ตม ตฺถํ อาโรเจสิ. ตโต ปรํ ปฏิปาฏิยา ยาว พฺรหฺมโลกา คนฺตฺวา ตตฺถ ตตฺถ พฺรหฺเมหิ อาคนฺตฺวา วนฺทิตฺวา ิเตหิ "กึ ภนฺเต ติ ปุฏฺโ, ตม ตฺถํ อาโรเจสิ. เอวํ โส อสญฺเ จ อรูปิพฺรหฺมาโน จ เปตฺวา สพฺพตฺถ มุหุตฺตเมว อาหิณฺฑิตฺวา อาโรเจสิ. ตสฺส วจนํ สุตฺวา สพฺพาปิ เทวตา อโนตตฺตทหปิฏฺเ นาฬิยํ ปกฺขิตฺตา ปูวจุณฺณา ๙ วิย อากาสํ นิรนฺตรํ ปูเรตฺวา สนฺนิปตึสุ. สนฺนิปติเต เทวสงฺเฆ, สามเณโร อากาเส ตฺวา นาคราชานํ อาห
	"สุโณหิ เม นาคราช อุคฺคเตช มหพฺพล, เทหิ เม ปานียฆฏํ, เภสชฺชตฺถ มฺหิ อาคโต ติ.
	อถ นํ นาโค อาห
	"สามเณร สเจ อตฺถิ ตว วิกฺกมโปริสํ, อภินนฺทามิ เต วาจํ, หรสฺสุ ปานียํ มม าติ.
	โส ติกฺขตฺตุ นาคราชสฺส ปฏิญฺํ คเหตฺวา อากาเส ิตโกว
ทฺวาทสโยชนิกํ พฺรหฺมตฺตภาวํ มาเปตฺวา อากาสโต โอรุยฺห นาคราชสฺส ผเณ อกฺกมิตฺวา อโธมุขํ นิปฺปีเฬสิ. ตาวเทว พลวตา ปุริเสน อกฺกนฺตอลฺลจมฺมํ วิย, นาคราชสฺส ผเณ อกฺกนฺตมตฺเต, โอภิชฺชิตฺวา ๑๐ ทพฺพิมตฺตา ผณปูฏกา อเหสุ. นาคราชสฺส ผเณหิ มุตฺตฏฺาเน ๑๑ ตาลกฺขนฺธปฺปมาณา อุทกวฏฺฏิโย อุคฺคจฺฉึสุ. สามเณโร อากาเสเยว ปานียวารกํ ปูเรสิ. เทวสงฺโฆ สาธุการํ อทาสิ. นาคราชา ลชฺชิตฺวา สามเณรสฺส กุชฺฌิ. ชยกุสุมวณฺณานิ สฺส อกฺขีนิ อเหสุ. โส "อยํ มํ เทวสงฺฆํ สนฺนิปาเตตฺวา ปานียํ ๑๒ คเหตฺวา ๑๒ ลชฺชาเปสิ, เอตํ คเหตฺวา มุเข หตฺถํ ปกฺขิปิตฺวา หทยมํสํ ตสฺส มทฺทามิ, ปาเท วา นํ คเหตฺวา ปรคงฺคาย ขิปามี ติ เวเคน อนุพนฺธิ. อนุพนฺธนฺโตปิ นํ ปาปุณิตุ นาสกฺขิเยว. สามเณโร อาคนฺตฺวา อุปชฺฌายสฺส หตฺเถ ปานียํ เปตฺวา "ปิวถ ภนฺเต ติ อาห. นาคราชาปิ ปจฺฉโต อาคนฺตวา "ภนฺเต อนุรุทฺธ สามเณโร มยา อทินฺนเมว ปานียํ คเหตฺวา อาคโต, มา ปิวถ าติ อาห. "เอวํ กิร สามเณร าติ. "ปิวถ ภนฺเต, อิมินา เม ทินฺนํ ปานียํ อาหฏนฺติ. เถโร "ขีณาสวสามเณรสฺส มุสากถํ ๑๓ นาม นตฺถี ติ ตฺวา ปานียํ ปิวิ. ตํขณญฺเว สฺส อาพาโธ ปฏิปสฺสมฺภิ. ปุน นาโค เถรํ อาห "ภนฺเต สามเณเรน มฺหิ สพฺพํ เทวคณํ สนฺนิปาเตตฺวา ลชฺชาปิโต, อหม สฺส หทยํ วา ผาเลสฺสามิ, ปาเท วา นํ คเหตฺวา ปรคงฺคายํ ขิปิสฺสามี ติ. "มหาราช สามเณโร มหานุภาโว, ตุมฺเห สามเณเรน สทฺธึ สงฺคาเมตุ น สกฺขิสฺสถ; ขมาเปตฺวา นํ คจฺฉถาติ. โส สยํปิ สามเณรสฺส อานุภาวํ ชานาติ, ลชฺชาย ปน อนุพนฺธิตฺวา อาคโต. อถ นํ เถรสฺส วจเนน ขมาเปตฺวา เตน สทฺธึ มิตฺตสนฺถวํ กตฺวา "อิโต ปฏฺาย อโนตตฺตทหอุทเกน อตฺเถ สติ, ตุมฺหากํ อาคมนกิจฺจํ นตฺถิ, มยฺหํ ปหิเณยฺยาถ, อหเมว อาหริตฺวา ทสฺสามี ติ วตฺวา ปกฺกามิ. เถโรปิ สามเณรํ อาทาย ปายาสิ. สตฺถา เถรสฺส อาคมนภาวํ ตฺวา มิคารมาตุปาสาเท เถรสฺส อาคมนํ โอโลเกนฺโต นิสีทิ. ภิกฺขูปิ เถรํ อาคจฺฉนฺตํ ทิสฺวา ปจฺจุคฺคนฺตฺวา ปตฺตจีวรํ ปฏิคฺคเหสุ. อเถ กจฺเจ สามเณรํ สีเสปิ กณฺเณสุปิ พาหายปิ คเหตฺวา สญฺจาเลนฺตา "กึ สามเณร [๑๔] น อุกฺกณฺสี ติ อาหํสุ. สตฺถา เตสํ กิริยํ ทิสฺวา จินฺเตสิ "ภาริยํ วติ เมสํ ภิกฺขูนํ กมฺมํ, อาสีวิสํ คีวายํ คณฺหนฺตา วิย สามเณรํ คณฺหนฺติ, นาสฺส อานุภาวํ ชานนฺติ; อชฺช มยา สุมนสามเณรสฺส คุณํ ปากฏํ กาตุ วฏฺฏตีติ. เถโรปิ อาคนฺตฺวา สตฺถารํ วนฺทิตฺวา นิสีทิ. สตฺถา เตน สทฺธึ ปฏิสนฺถารํ กตฺวา อานนฺทตฺเถรํ อามนฺเตสิ "อานนฺท อโนตตฺตทหอุทเกน มฺหิ ปาเท โธวิตุกาโม, สามเณรานํ ฆฏํ ทตฺวา ปานียํ อาหราเปหีติ. เถโร วิหาเร ปญฺจมตฺตานิ สามเณรสตานิ สนฺนิปาเตสิ. เตสํ สุมนสามเณโร สพฺพนวโก อโหสิ. เถโร สพฺพมหลฺลกํ สามเณรํ อาห "สามเณร สตฺถา อโนตตฺตทหอุทเกน ปาเท โธวิตุกาโม, ฆฏํ อาทาย คนฺตฺวา ปานียํ อาหราติ. โส "น สกฺโกมิ ภนฺเต ติ น อิจฺฉิ. เถโร เสเสปิ ปฏิปาฏิยา ปุจฺฉิ. เตปิ ตเถว วตฺวา ปฏิกฺขิปึสุ. "กึ ปเน ตฺถ ขีณาสวสามเณรา นตฺถี ติ. "อตฺถิ, เต ปน `น ายํ อมฺหากํ พทฺโธ, มาลาปูโฏ สุมนสามเณรสฺเสว พทฺโธ ติ น อิจฺฉึสุ. ปุถุชฺชนา ปน อตฺตโน อสมตฺถตาเยว น อิจฺฉึสุ. ปริโยสาเน ปน สุมนสฺส วาเร สมฺปตฺเต, "สามเณร สตฺถา อโนตตฺตทห- อุทเกน ปาเท โธวิตุกาโม, ฆฏํ คเหตฺวา กิร อุทกํ อาหร าติ อาห. โส "สตฺถริ อาหราเปนฺเต, อาหริสฺสามี ติ สตฺถารํ วนฺทิตฺวา "ภนฺเต อโนตตฺตโต กิร มํ อุทกํ อาหราเปถ าติ อาห. "อาม สุมนาติ. โส วิสาขาย การิเตสุ ฆนสุวณฺณโกฏิเมสุ เสนาสนกุเฏสุ เอกํ สฏฺีกุฏอุทกคฺคณฺหนกํ มหาฆฏํ หตฺเถน คเหตฺวา "อิมินา เม อุกฺขิปิตฺวา อํสกูเฏ ปิเตน อตฺโถ นตฺถี ติ โอลมฺพกํ กตฺวา เวหาสํ อพฺภุคฺคนฺตฺวา หิมวนฺตาภิมุโข ปกฺขนฺทิ. นาคราชา สามเณรํ ทูรโตว อาคจฺฉนฺตํ ทิสฺวา ปจฺจุคฺคนฺตฺวา กุฏํ อํสกูเฏน าทาย "ภนฺเต ตุมฺเห, มาทิเส ทาเส วิชฺชมาเน, กสฺมา สยํ อาคตา; อุทเกน อตฺเถ สติ, กสฺมา สาสนมตฺตํ น ปหิณิตฺถ าติ กุเฏน อุทกํ อาทาย สยํ อุกฺขิปิตฺวา "ปุรโต โหถ ภนฺเต, อหเมว อาหริสฺสามี ติ อาห. "ติฏฺถ ตุมฺเห มหาราช, อหเมว สมฺมาสมฺพุทฺเธน อาณตฺโต ติ นาคราชานํ นิวตฺเตตฺวา กุฏมุขวฏฺฏิยํ หตฺเถน คเหตฺวา อากาเสน อาคญฺฉิ. อถ นํ สตฺถา อาคจฺฉนฺตํ โอโลเกตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตตฺวา "ปสฺสถ ภิกฺขเว สามเณรสฺส ลีฬฺหํ อากาเส หํสราชา วิย โสภตี ติ อาห. โสปิ ปานียฆฏํ เปตฺวา สตฺถารํ วนฺทิตฺวา อฏฺาสิ. อถ นํ สตฺถา อาห "กติวสฺโส สิ ตฺวํ สุมน าติ. "สตฺตวสฺโส มฺหิ ภนฺเต ติ. "เตนหิ สุมน อชฺชโต ปฏฺาย ภิกฺขุ โหหี ติ วตฺวา ทายชฺชอุปสมฺปทํ อทาสิ. เทฺวเยว กิร สามเณรา สตฺตวสฺสา อุปสมฺปทํ ลภึสุ: "อยญฺ จ สุมโน โสปาโก จ าติ. เอวํ ตสฺมึ อุปสมฺปนฺเน, ธมฺมสภายํ กถํ สมุฏฺาเปสุ "อจฺฉริยํ อาวุโส: เอวรูโปปิ นาม ทหรสฺส สามเณรสฺส อานุภาโว โหติ, น โน อิโต ปุพฺเพ เอวรูโป อานุภาโว ทิฏฺปุพฺโพ ติ. สตฺถา อาคนฺตฺวา "กาย นุตฺถ ภิกฺขเว เอตรหิ กถาย สนฺนิสินฺนา ติ ปุจฺฉิตฺวา, "อิมาย นาม าติ วุตฺเต, "ภิกฺขเว มม สาสเน ทหโรปิ สมฺมาปฏิปนฺโน เอวรูปํ สมฺปตฺตึ ลภติเยว าติ วตฺวา ธมฺมํ เทเสนฺโต อิมํ คาถม าห
	"โย หเว ทหโร ภิกฺขุ ยุญฺชติ พุทฺธสาสเน, โส มํ โลกํ ปภาเสติ อพฺภา มุตฺโต ว จนฺทิมา ติ.
	ตตฺถ ยุญฺชตีติ: ฆฏติ วายมติ.
ปภาเสตีติ: โส ภิกฺขุ อตฺตโน อรหตฺตมคฺคญฺาเณน อพฺภาทีหิ มุตฺโต จนฺทิมา วิย [โลกํ] ขนฺธาทิเภทํ โลกํ โอภาเสติ เอกาโลกํ กโรตี ติ อตฺโถ.

	เทสนาวสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปาปุณึสู ติ.
สุมนสามเณรวตฺถุ นิฏฺิตํ. ภิกฺขุวคฺควณฺณนา นิฏฺิตา. ปญฺจวีสติโม วคฺโค นิฏฺิโต.
************
๑. ม. ปกฺขิปาเปตฺวา. ๒. นตฺถิปูเวเยวาติ ยุตฺตตรํ. ๓. สี. ยุ. กาชหารโก. ๔. ม. ตาทิโน. ๕. สี. มนุสฺสภาวํ. ม. อานุภาวํ. ๖. สี. ยุ. หริสฺสํ. ๗. สี. ม. ยุ. เอตฺถนฺตเร "เตติ อตฺถิ. ๘. ม. ปรนิมฺมิต. ๙. ม. ปกฺขิตฺตานิ ปิฏฺจุณฺณานิ. ๑๐. ม. โอคลิตฺวา. ๑๑. ม. มุตฺตมุตฺตฏฺานโต. ๑๒. สี. ยุ. ผเณ ตฺวา. ๑๓. สี. ม. ยุ. มุสากถนํ. ๑๔. สี. ยุ. เอตฺถนฺตเร "ปิลฺลก อิติ อตฺถิ. ม. จูฬกนิฏฺ.