|
๒๓. นาควคฺควณฺณนา |
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
|
|
วุตฺตํ เหตํ ตตฺถ "มาคนฺทิยา ตาสํ กิญฺจิ กาตุ อสกฺกุณิตฺวา
`สมณสฺส โคตมสฺเสว กตฺตพฺพํ กริสฺสามี ติ นาครานํ ลญฺจํ ทตฺวา
`สมณํ โคตมํ อนฺโตนครํ ปวิสิตฺวา วิจรนฺตํ ทาสกมฺมกรโปริเสหิ
สทฺธึ อกฺโกสิตฺวา ปริภาสิตฺวา ปลาเปถาติ อาห. มิจฺฉาทิฏฺิกา
ตีสุ รตเนสุ อปฺปสนฺนา อนฺโตนครํ ปวิฏฺํ สตฺถารํ อนุพนฺธิตฺวา
`โจโรสิ พาโลสิ มูฬฺโหสิ โอฏฺโสิ โคโณสิ คทฺรโภสิ เนรยิโกสิ
ติรจฺฉานคโตสิ, นตฺถิ ตุยฺหํ สุคติ, ทุคฺคติเยว ตุยฺหํ ปาฏิกงฺขาติ
ทสหิ อกฺโกสวตฺถูหิ อกฺโกสนฺติ ปริภาสนฺติ. ตํ สุตฺวา อายสฺมา
อานนฺโท สตฺถารํ เอตทโวจ `ภนฺเต อิเม นาครา อมฺเห อกฺโกสนฺติ
ปริภาสนติ, อิโต อญฺตฺถ คจฺฉามาติ. `กุหึ อานนฺทาติ. `อญฺํ
นครํ ภนฺเตติ. `ตตฺถ มนุสฺเสสุ อกฺโกสนฺเตสุ ปริภาสนฺเตสุ, ปุน
กตฺถ คมิสฺสาม อานนฺทาติ. `ตโตปิ อญฺํ นครํ ภนฺเตติ. `ตตฺถ
มนุสฺเสสุ อกฺโกสนฺเตสุ ปริภาสนฺเตสุ, กุหึ คมิสฺสาม อานนฺทาติ.
`ตโตปิ อญฺํ นครํ ภนฺเตติ. `อานนฺท น เอวํ กาตุ วฏฺฏติ,
ยตฺถ อธิกรณํ อุปฺปนฺนํ, ตตฺเถว ตสฺมึ วูปสนฺเต, อญฺํ คนฺตุ วฏฺฏติ;
เก ปน เต อานนฺท อกฺโกสนฺตีติ. `ภนฺเต ทาสกมฺมกเร อุปาทาย
สพฺเพ อกฺโกสนฺตีติ. `อหํ อานนฺท สงฺคามํ โอติณฺณหตฺถิสทิโส,
สงฺคามํ โอติณฺณหตฺถิโน หิ จตูหิ ทิสาหิ อาคเต สเร สหิตุ ภาโร,
ตเถว พหูหิปิ ทุสฺสีเลหิ กถิตกถานํ สหนํ นาม มยฺหํ ภาโรติ วตฺวา
อตฺตานํ อารพฺภ ธมฺมํ เทเสนฺโต นาควคฺเค ๑ อิมา คาถา อภาสิ |
|
"อหํ นาโคว สงฺคาเม จาปาโต ปติตํ สรํ
อติวากฺยํ ติติกฺขิสฺสํ, ทุสฺสีโล หิ พหุชฺชโน.
ทนฺตํ นยนฺติ สมิตึ, ทนฺตํ ราชาภิรูหติ,
ทนฺโต เสฏฺโ มนุสฺเสสุ, โยติวากฺยํ ติติกฺขติ,
วรมสฺสตรา ทนฺตา อาชานียา จ สินฺธวา
กุญฺชรา จ มหานาคา, อตฺตทนฺโต ตโต วรนฺติ. |
|
|
มุตฺตํ. อติวากฺยนฺติ: อฏฺอนริยโวหารวเสน ปวตฺตํ วีติกฺกมวจนํ.
ติติกฺขิสฺสนฺติ: ยถา สงฺคามาวจโร สุทนฺโต มหานาโค ขโม
สตฺติปฺปหาราทีนํ จาปาโต มุจฺจิตฺวา อตฺตนิ ปติเต สเร อวิหญฺมาโน
ติติกฺขติ; เอวเมว เอวรูปํ อติวากฺยํ ติติกฺขิสฺสํ สหิสฺสามีติ อตฺโถ.
ทุสฺสีโล หีติ: อยํ หิ โลกิยมหาชโน พหุ ทุสฺสีโล อตฺตโน
รุจิวเสน วาจํ นิจฺฉาเรตฺวา ฆฏฺเฏนฺโต วิจรติ, ตตฺถ อธิวาสนํ
อชฺฌุเปกฺขนํ เม ภาโร. |
|
|
ทนฺตเมว โคณชาตึ วา อสฺสชาตึ วา ยาเน โยเชตฺวา นยนฺติ.
ราชาติ: ตถารูปาเนว านานิ คจฺฉนฺโต ราชาปิ ทนฺตเมว อภิรูหติ.
มนุสฺเสสูติ: มนุสฺเสสุปิ จตูหิ อริยมคฺเคหิ ทนฺโต นิพฺพิเสวโนว
เสฏฺโ. โยติวากฺยนฺติ: โย เอวรูปํ อติกฺกมวจนํ ปุนปฺปุนํ วุจฺจมานํปิ
ติติกฺขติ ๒ น ปฏิปฺผรติ น วิหญฺติ; เอวรูโป ทนฺโต เสฏฺโติ อตฺโถ. |
|
|
อสฺสทมฺมสารถิ การณํ กาเรติ, ตสฺส ขิปฺปํ ชานนสมตฺถา.
สินฺธวาติ: สินฺธวรฏฺเ ชาตา อสฺสา. มหานาคาติ: กุญฺชรสงฺขาตา
มหาหตฺถิโน. อตฺตทนฺโตติ: เอเต อสฺสตรา วา สินฺธวา วา
กุญฺชรา วา ทนฺตาว วรํ, น อทนฺตา; โย ปน จตูหิ อริยมคฺเคหิ
อตฺตโน ทนฺตตาย อตฺตทนฺโต นิพฺพิเสวโน, อยํ ตโตปิ วรํ,
สพฺเพหิปิ เอเตหิ อุตฺตริตโรติ อตฺโถ. |
| |
|
|
|
| อกฺโกสนฺโต สพฺโพปิ โส มหาชโน โสตาปตฺติผลํ ปาปุณีติ. ๓ |
|
************ |
๑. ม. สี. ยุ. "นาควคฺเคติ นตฺถิ.
๒. สี. ยุ. `ติติกฺขตีติ นตฺถิ.
๓. ปรมฺมุขา ภาสิตา กถํ เตสํ สาตฺถิกา โหติ? |
