ชั้นประโยค ป.ธ.๓

	๘. มารวตฺถุ. (๒๓๘)

	"อตฺถมฺหีติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา หิมวนฺตปสฺเส
อรญฺกุฏิกายํ วิหรนฺโต มารํ อารพฺภ กเถสิ.

	ตสฺมึ กิร กาเล ราชาโน มนุสฺเส ปีเฬตฺวา รชฺชํ กาเรนฺติ.
อถ ภควา อธมฺมิกราชูนํ รชฺเช ทณฺฑกรณปีฬิเต มนุสฺเส ทิสฺวา การุญฺวเสน เอวํ จินฺเตสิ "สกฺกา นุ โข รชฺชํ กาเรตุ อหนํ อฆาตยํ อชินํ อชาปยํ อโสจํ อโสจาปยํ ธมฺเมน าติ.๑ มาโร ปาปิมา ตํ ภควโต ปริวิตกฺกํ ตฺวา "สมโณ โคตโม `สกฺกา นุ โข รชฺชํ กาเรตุนฺ ติ จินฺเตสิ, อิทานิ รชฺชํ กาเรตุกาโม ภวิสฺสติ, รชฺชญฺจ นาเม ตํ ปมาทฏฺานํ, ตํ กาเรนฺตสฺส สกฺกา โอกาสํ ลภิตุ; คจฺฉามิ, อุสฺสาหม สฺส ชเนสฺสามี ติ จินฺเตตฺวา สตฺถารํ อุปสงฺกมิตฺวา อาห "กาเรตุ ภนฺเต ภควา รชฺชํ, กาเรตุ สุคโต รชฺชํ, อหนํ อฆาตยํ อชินํ อชาปยํ อโสจํ อโสจาปยํ ธมฺเมน าติ.๒ อถ นํ สตฺถา "กึ ปน เม ตฺวํ ปาปิม ปสฺสสิ, ยํ มํ ตฺวํ เอวํ วเทสี ติ วตฺวา, "ภควตา โข ภนฺเต จตฺตาโร อิทฺธิปาทา สุภาวิตา, อากงฺขมาโน หิ ภควา หิมวนฺตํ ปพฺพตราชํ `สุวณฺณนฺ ติ อธิมุจฺเจยฺย, ตญฺ จ สุวณฺณเมว อสฺส, อหํปิ โว ธเนน ธนกรณียํ กริสฺสามิ, อิติ ตุมฺเห ธมฺเมน รชฺชํ กาเรสฺสถ าติ เตน วุตฺเต,
	"ปพฺพต สฺส สุวณฺณสฺส ชาตรูปสฺส เกวลี, ๓ ทฺวิตาปิ นาลเม กสฺส' อิติ วิทฺธา สมํ จเร. โย ทุกฺขม ทฺทกฺขิ ยโตนิทานํ, กาเมสุ โส ชนฺตุ กถํ นเมยฺย; อุปธึ วิทิตฺวา [๔] `สงฺโค ติ โลเก ตสฺเสว ชนฺตุ วินยาย สิกฺเข ติ
อิมาหิ คาถาหิ ๕ สํเวเชตฺวา "อญฺโเอว โข ปาปิม ตว โอวาโท, อญฺโ มม, ตยา สทฺธึ ธมฺมสมฺมนฺตนา นาม นตฺถิ, อหํ หิ เอวํ โอวทามี ติ วตฺวา อิมา คาถา อภาสิ
	"อตฺถมฺหิ ชาตมฺหิ สุขา สหายา, ตุฏฺี สุขา ยา อิตรีตเรน, ปุญฺํ สุขํ ชีวิตสงฺขยมฺหิ, สพฺพสฺส ทุกฺขสฺส สุขํ ปหานํ. สุขา มตฺเตยฺยตา โลเก, อโถ เปตฺเตยฺยตา สุขา. สุขา สามญฺตา โลเก, อโถ พฺรหฺมญฺตา สุขา. สุขํ ยาว ชรา สีลํ, สุขา สทฺธา ปติฏฺิตา, สุโข ปญฺาปฏิลาโภ ปาปานํ อกรณํ สุขนฺ ติ.
	ตตฺถ "อตฺถมฺหีติ: ปพฺพชิตสฺสาปิ หิ จีวรกรณาทิเก วา
อธิกรณวูปสมนาทิเก วา, คิหิโนปิ กสิกมฺมาทิเก วา พลวปกฺข- สนฺนิสฺสิเตหิ อภิภวนาทิเก วา กิจฺเจ อุปฺปนฺเน, เย ตํ กิจฺจํ นิปฺผาเทตุ วา วูปสเมตุ วา สกฺโกนฺติ, เอวรูปา สุขา สหายา ติ อตฺโถ. ตุฏฺี สุขาติ: ยสฺมา ปน คิหิโนปิ สเกน อสนฺตุฏฺา สนฺธิจฺเฉทาทีนิ อารภนฺติ, ปพฺพชิตาปิ นานปฺปการํ อเนสนํ, อิติ เต สุขํ น วินฺทนฺติเยว; ตสฺมา ยา อิตริตเรน ปริตฺเตน วา วิปุเลน วา อตฺตโน สนฺตเกน สนฺตุฏฺิ, อยเมว สุขา ติ อตฺโถ. ปุญฺนฺติ: มรณกาเล ปน ยถาอชฺฌาสเยน ปฏฺเปตฺวา กตํ ปุญฺกมฺมเมว สุขํ. สพฺพสฺสาติ: สกลสฺส ปน วฏฺฏทุกฺขสฺส ปหานสงฺขาตํ อรหตฺตเมว อิมสฺมึ โลเก สุขํ นาม.
	มตฺเตยฺยตาติ: มาตริ สมฺมาปฏิปตฺติ. เปตฺเตยฺยตาติ: ปิตริ
สมฺมาปฏิปตฺติ. อุภเยนาปิ มาตาปิตูนํ อุปฏฺานเมว กถิตํ. มาตาปิตโร หิ ปุตฺตานํ อนุปฏฺหนภาวํ ตฺวา อตฺตโน สนฺตกํ ภูมิยํ วา นิทหนฺติ ปเรสํ วา วิสฺสชฺเชนฺติ, "มาตาปิตโร น อุปฏฺหนฺตี ติ จ เตสํ นินฺทา ปวตฺตติ, กายสฺส เภทา คูถนิรเยปิ นิพฺพตฺตนฺติ; เย ปน มาตาปิตโร สกฺกจฺจํ อุปฏฺหนฺติ, เต เตสํ สนฺตกํ ธนํ ปาปุณนฺติ ปสํสํปิ ลภนฺติ, กายสฺส เภทา สคฺเค นิพฺพตฺตนฺติ; ตสฺมา อุภยํเป ตํ "สุขนฺ ติ วุตฺตํ. สามญฺตาติ: ปพฺพชิเตสุ สมฺมาปฏิปตฺติ. พฺรหฺมญฺตาติ: วาหิตปาเปสุ พุทฺธ- ปจฺเจกพุทฺธพุทฺธสาวเกสุ สมฺมาปฏิปตฺติเยว. อุภเยนาปิ เตสํ จตูหิ ปจฺจเยหิ ปฏิชคฺคนภาโว กถิโต. อิทํปิ โลเก สุขํ นาม กถิตํ.
	สีลนฺติ: มณิกุณฺฑลรตฺตวตฺถาทโย หิ อลงฺการา ตสฺมึ ตสฺมึ
วเย ิตานํเยว โสภนฺติ, น ทหรานํ อลงฺกาโร มหลฺลกกาเล มหลฺลกานํ วา อลงฺกาโร ทหรกาเล โสภติ, "อุมฺมตฺตโก เอส มญฺเติ ครหุปฺปาทเน ๖ ปน โทสเมว ชเนติ; ปญฺจสีลทสสีลาทิเภทํ ปน สีลํ ทหรสฺสาปิ มหลฺลกสฺสาปิ สพฺพวเยสุ โสภติเยว, "อโห วต ายํ สีลวา ติ ปสํสุปฺปาทเนน โสมนสฺสเมว อาวหติ; เตน วุตฺตํ "สุขํ ยาว ชรา สีลนฺติ. สทฺธา ปติฏฺิตาติ: โลกิยโลกุตฺตรา ทุวิธาปิ สทฺธา นิจฺจลา หุตฺวา ปติฏฺิตาว สุขา. สุโข ปญฺาปฏิลาโภติ: โลกิยโลกุตฺตรายปิ ปญฺาย ปฏิลาโภ สุโข. ปาปานํ อกรณนฺติ: เสตุฆาตวเสน ปน ปาปานํ อกรณํ อิมสฺมึ โลเก สุขนฺ ติ อตฺโถ.

	เทสนาวสาเน พหูนํ เทวตานํ ธมฺมาภิสมโย อโหสี ติ.
มารวตฺถุ. นาควคฺควณฺณนา นิฏฺิตา. เตวีสติโม วคฺโค.
************
๑-๒. สํ. ส. ๑๕/๑๗๔. สารตฺถปฺปกาสินี. ๑/๒๑๒. ๓. ปาลิยํ "เกวลาติ ทิสฺสติ. ๔. ปาลิยเมว เอตฺถนฺตเร นาติ อตฺถิ. ๕. สํ. ส. ๑๕/๑๗๐. สารตฺถปฺปกาสินี. ๑/๒๑๒-๒๑๓. ๖. ม. สี. ยุ. ครหุปฺปาทเนน.